Ο ηγιασμένος Όσιος και ο αγιασμός της εκκλησίας του (ιερή επετειακή αφιέρωση)

† Ο Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως & Πολυκάστρου Δημήτριος
Φέτος, που αναγόμαστε επετειακά στα 100χρονα από τη Μικρασιατική καταστροφή και τον τραγικό προσφυγισμό, συν Θεώ ευλογηθήκαμε να τελέσουμε και τα εγκαίνια της εκκλησίας του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου, που ανεγείραμε από ετών στον αύλειο χώρο του Νοσοκομείου-Κ.Υ. Γουμένισσας.

Γέννημα και θρέμμα της ιστορικής αγιομάνας και προσφυγομάνας Καππαδοκίας, μετοίκησε ως ασκητής στη θεοτίμητη Παλαιστίνη. Κατά το άφθαρτο άγιο σκήνωμά του υπήρξε μετανάστης διαφυγής στη Βασιλεύουσα, αλλά διαρπαγείς κατέληξε στη Βενετία για αιώνες. Επανήλθε στα Ιεροσόλυμα μόλις το 1965, οπότε και επανοικίσθηκε στην ιστορική Μεγάλη Λαύρα του. Μόλις το 2018 επανατοποθετήθηκε σε νέα λάρνακα, προσμένοντας την κοινήν ανάσταση.

Ο όσιος Σάββας που φερωνυμείται “Ηγιασμένος” υπήρξε (και παραμένει εις αιώνας αιώνων) ένας Άγιος της Καππαδοκικής χριστιανοσύνης ως προς την καταγωγή, του Παλαιστινιακού χριστιανισμού ως προς την ασκητική μεγαλουργία και κοίμηση, του Χαλκηδονίου δόγματος και της Κωνσταντινουπολίτιδος οικουμενικής Ρωμαιοσύνης ως προς την εκκλησιαστική πιστότητα, ένας πασίγνωστος Άγιος και επουράνιος άνθρωπος.

Γεννήθηκε το 439 στη Μουταλάσκη της Καππαδοκίας και τον εποφείλουμε συν Θεώ στους ευλογημένους και τιμιωτάτους γονείς του Ιωάννη και Σοφία. Στα μετεφηβικά του χρόνια μετοίκησε το 457 στην Ιερουσαλήμ, και ο Μ. Ευθύμιος τον οδήγησε στην κοινοβιακή μονή του οσίου Θεοκτίστου. Ήταν τόση η ασκητική του αποφασιστικότητα και τελειούμενη υπακοή, η καθαρότητα και απλότητα, η ταπείνωση και η σύνεσή του, ώστε ο Μ. Ευθύμιος να τον χαρακτηρίζει “παιδαριογέροντα”!

Από τα χρόνια της ασκητικής του προετοιμασίας μαρτυρείται και το χαρακτηριστικό σημείο της ρωμαλέας και άφοβης ασκητικής του υπακοής. Χωρίς την παραμικρή αντίρρηση, ασκώντας τέλεια υπακοή στη σκληρή και συνάμα διακριτική γεροντική εντολή, ακόμη νέος μοναχός, όρμησε στον πυρωμένο φούρνο του μοναστηριού και ανέσυρε άκαυτο το μανδύα, παραμένοντας αβλαβής και ο ίδιος.

Δεκαέξι χρόνια μετά, στα 473, πεπειρασμένος ενάντια στην εθελοδουλεία της αμαρτίας και πεπειραμένος στην ασκητική αγωνιστικότητα, αποσύρεται σε αυστηρότερη άσκηση, για την ερημιτική ολοτελή λατρεία του ζώντος Θεού. Ήταν ώριμος, καθαρμένος από τα πάθη της επικήρου ζωής, ολόφωτος στην ψυχή και το σώμα. Χωρητικός της θείας Χάριτος, αναδείχθηκε εν ζωή θαυματουργός.

Όμως, εδώ ακριβώς αναζητούμε το νόημα της ζωής του. Δεν στόχευε ούτε την αυτονομία ούτε την αυτάρκεια και την ιδιοτελή “απάθεια”. Σκοπός του ήταν ο Χριστός και ο συνάνθρωπος, από τέλεια ανιδιοτέλεια. Γι᾽ αυτό και στις αγιογραφίες βαστάει ένα ειλητάριο με την εμπειρική υπόδειξη: “ο αγαπών τον Θεόν καταφρονείτω των φθειρομένων και προτιμάτω την γνώσιν αυτού” (όποιος λατρεύει το Θεό, να μη δίνει καμιά σημασία στα φθαρτά, αλλά να προτιμά την κοινωνία, τη μέθεξη, την ένωση, την εμπειρική γνώση του Θεού”. 

Και αυτός ο θεμελιώδης στόχος του Οσίου, αυτού του μετανάστη των γηΐνων, αποδείχθηκε τέλεια συνταιριασμένος με την Ορθοδοξία και την εκκλησιαστικότητα, με τη φιλανθρωπία και τη φιλαδελφία. Πιο θαυμαστή κι από τα θαύματα ήταν η θυσιαστική αγάπη του για τους συγχριστιανούς, για το εκκλησιαστικό σώμα υπό την ευχή του Επισκόπου, για τη διάσωση της καλώς εννοούμενης και βιούμενης ορθοδοξίας και ορθοπραξίας.

Προπαντός από εκκλησιαστική υπακοή στον τότε Επίσκοπο Ιεροσολύμων Σαλλούστιο, δέχθηκε να χειροτονηθεί ιερεύς και ανέλαβε τη διοίκηση σε μοναστικά κοινόβια και λαύρες της Παλαιστίνης. Ο ασκητικός και μοναχικός Σάββας έγινε κοινοβιάρχης και κτίτορας μοναστηριών. Σφραγισμένος από το Θεό μυστικά σ᾽ αυτό το υπερασκητικό εκκλησιοπρεπές πρωτάθλημα, ίδρυσε τέσσερις λαύρες, έξι μοναστήρια και τέσσερα άσυλα φιλανθρωπίας! 

Το πιο γνωστό από όλα είναι η Μεγάλη Λαύρα, που διασώζεται μέχρι σήμερα, περιτειχισμένη προπαντός με τη χάρη του Θεού, ένα ιστορικό εκκλησιαστικό καθίδρυμα με οσίους και οσιομάρτυρες σε διαχρονία αιώνων, τόσο σπουδαίο ώστε ο εκάστοτε Πατριάρχης Ιεροσολύμων να θεωρείται ηγούμενος, ο δε προεστώς-αρχιμανδρίτης να τιμάται με τον τίτλο του “οικονόμου”.

Η μοναστική εγκαταβίωση του οσίου Σάββα στην Παλαιστίνη συνέπεσε με την περίοδο τρομερών αντιπαραθέσεων μεταξύ των υποστηρικτών της Δ Οἰκουμενικῆς Συνόδου και των φανατικών πολεμίων της. Είναι μαρτυρημένο ότι ο Όσιος αγωνίστηκε κι εκείνος μετασυνοδικά και για δεκαετίες, ώστε να προασπίσει με την ακτινοβολία του τις αποφάσεις της Συνόδου και να τις εμπεδώσει στις συνειδήσεις των πολυαρίθμων μοναστών.

Το 501 και το 531 ταξίδεψε μέχρι τη Βασιλεύουσα, σταλμένος από τους τότε Πατριάρχες στους αυτοκράτορες Αναστάσιο και Ιουστινιανό, ώστε με το κύρος του να πετύχει την περιφρούρηση και ανόρθωση και διασφάλιση των χριστιανών της Παλαιστίνης από επιδρομείς και στασιαστές και πολεμίους. Αποδεδειγμένα απήλαυε μεγάλης φήμης μέχρι και στους αυτοκράτορες, ώστε να αποβεί με το κύρος του ρυθμιστής των ιερών αιτημάτων και αναγκών. Καθ᾽ εαυτόν ασκητικός, συνάμα υπήρξε κοινωνικός και κοινωφελέστατος για την ορθόδοξη πίστη και την ασφαλή πορεία των ιστορικών και εκκλησιαστικών αναγκών του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.

Κοιμήθηκε ειρηνικά στις 5 Δεκεμβρίου του 532. Πενήντα χρόνια αργότερα, το 584, όταν ανοίχθηκε ο τάφος του, ανακομίσθηκε άφθορο το αγιασμένο του σκήνωμα. Για να διαφυλαχθεί αργότερα από τις Αραβικές επιδρομές, μετακομίσθηκε στην Κωνσταντινούπολη κι από εκεί (πιθανόν το 13ο αι.) στη Βενετία.

Στα 1965 επί Πατριάρχου Ιεροσολύμων Βενεδίκτου επεστράφη το άφθαρτο άγιο λείψανο και φυλάσσεται πλέον στην κοιτίδα των ασκητικών και ηγουμενικών και εκκλησιαστικών και κοινωνικών παλαισμάτων του, στον τόπο όπου αγίασε και τον καθαγίασε.

Αποτμήματα ελάχιστα του ιερού σκηνώματος του Αγίου (πιθανότατα από τις επάλληλες ανακομιδές και μετακομιδές) φυλάσσονται στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου και στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος Αγίου Όρους, στην Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου και στο Παρεκκλήσι του Επισκοπείου Γουμένισσας.

Σε μας προσωπικά επεδόθη από τον τότε Ηγούμενο της Πάτμου αρχιμανδρίτη Ισίδωρο, τον μετέπειτα Επίσκοπο Τράλλεων (+), σε προσκύνημά μας στην ιερά Νήσο της Αποκαλύψεως. Μας είχε εξηγήσει τότε ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος πως η Πάτμος σεμνύνεται με το ιερό Σπήλαιο της Αποκαλύψεως, με τον άγιο Ιωάννη το θεολόγο και ευαγγελιστή, με το σκήνωμα του κτίτορος οσίου Χριστοδούλου, με την τιμία κάρα του αποστόλου Θωμά και τα ι. λείψανα τόσων άλλων Αγίων, ενώ δι᾽ εμέ το μικρό απότμημα λειψάνου του οσίου Σάββα θα αποτελούσε μια σπάνια ευλογία. 

Προσφέροντας το μέγα δι᾽ εμέ δώρημα, μου ανέφερε: «Όποιο δώρο και να σου δώσω, ξέρω ότι δεν θα σε ευχαριστήσει τόσο, όσο αυτό το πνευματικό κειμήλιο. Προτιμώ να σου δωρίσω, μέσα από την καρδιά μου, για ευλογία αυτό το άγιο λείψανο του οσίου Σάββα, που ευωδιάζει διαρκώς. Εμένα μου το έδωσε ο ευλαβής Ηγούμενος της Μονής Βηθανίας αρχιμ. Θεοδόσιος. Ήταν εξ εκείνων που παρέλαβαν το ι. Λείψανο από τους Παπικούς στη Βενετία και το επανέδυσαν με ορθόδοξη ιερατική αμφίεση. 

Εμείς έχουμε εδώ στην Πάτμο ολόκληρο το σκήνωμα του αγίου Χριστοδούλου, την κάρα του Αποστόλου Θωμά, έχουμε το ιερό σπήλαιο της Αποκαλύψεως, έχουμε τόσα άλλα άγια λείψανα και κυρίως την χάρη και την παρουσία του Ηγαπημένου Μαθητή Ιωάννου του Θεολόγου. Εμείς δεν θα στερηθούμε. Για σένα θα είναι όμως μεγάλη ευλογία. Σου εύχομαι όταν με το καλό σε αξιώσει ο Θεός και γίνεις Αρχιερεύς, όπου πας, να κτίσεις εκκλησία στο όνομά του».

Έκτοτε το θεωρούσα υποχρέωσή μου να τιμήσω την σπάνια αυτή ευλογία του μεγάλου Οσίου ανεγείροντας εκκλησία στο όνομά του όπου και όταν θα ήταν πρόσφορες οι δυνατότητες. Και προς αυτό αποβλέπων, συνάμα εκπλήρωσα μιαν παράλληλη ποιμαντορική μου υποχρέωση να στήσω την εκκλησία του στον αύλειο χώρο του Νοσοκομείου Γουμένισσας. Ένα ορατό σημείο της θείας παρακλήσεως και ιαματικής δωρεάς στις χρείες νοσηλείας και αποθεραπείας του λαού μας, όπως και στο ιατρικό, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό που τις εξυπηρετεί. 

Η θέα του ναού, οι μορφές των Αγίων που καταστολίζουν τις εσωτερικές επιφάνειες του ναού και κυρίως οι ιερές παρακλήσεις και προπαντός η τελούμενη θεία Λειτουργία κάθε εβδομάδα και το κατά μήνα ι. Ευχέλαιο επιδοτούν την πίστη, την ελπίδα, τη στοργή, την υπομονή, την καρτερικότητα των νοσηλευομένων και συνοδών και την φιλοτιμία των νοσηλευόντων και ιατρών.

Η καλαίσθητη αυτή και λειτουργική και λειτουργούμενη εκκλησία ανεγέρθηκε προ εικοσαετίας, χάρη και στη συμπαράσταση του τότε Νομάρχη Κιλκίς κ. Θεόδωρου Παραστατίδη, επανειλημμένα Βουλευτή Κιλκίς (που προσέφερε οικονομική ενίσχυση για την εξωτ. επένδυση με πέτρες), επί των ημερών Δημαρχίας στη Γουμένισσα του κ. Βασιλείου Πάτση, τ. Αστυνομικού Διευθυντή Γιαννιτσών – που ανταποκρίθηκε στα αιτήματά μας–, καθώς και Διοικήσεως του Νοσοκομείου από τον κ. Γεώργιο Καρατζιά, που ασμένως υιοθέτησε το αίτημά μας και συμπαραστάθηκε στην πραγματοποίηση εκείνου του ευλογημένου και κοινωφελεστάτου σκοπού μας.

Διότι ορίσαμε –και αξίζει να επισημειωθεί– ότι τα έσοδα της εκκλησίας αυτής προορίζονται για άσκηση φιλανθρωπίας από το Γ.Φ.Τ. (Λογία φιλαδελφίας και αλληλεγγύης) είτε για νοσηλευόμενους απόρους είτε για ανθρώπους που χρήζουν συμπαράστασης στη συνοριακή μας περιοχή.

Εμπιστεύθηκα το λαό του Θεού και με εμπιστεύθηκαν οι πιστοί, ώστε στις τόσες εκκλησίες που έχουν ανεγερθεί η αποπερατωθεί, να είναι οι κυρίως επιχορηγοί, άλλοτε με το δίλεπτο της χήρας που πράγματι μεγάλυνε τη χαρά μου, άλλοτε με το υστέρημά του που ενίσχυε ολίγον κατ᾽ ολίγον, σε ευθέτερο χρόνο, το απαιτούμενο ποσό. Ουδέποτε στενοχωρήθηκα ότι δεν θα ανευρίσκονταν οι αναγκαίοι πόροι. Υπάρχουν περιστατικά που διαπιστώνει κανείς την πρόνοια του Θεού δια μέσω των Αγίων Του. Όσον αφορά τις αναπαλαιώσεις των μνημείων, αυτές οφείλονται στο άμεσο ενδιαφέρον και την ανύστακτη φροντίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και κυρίως της νυν Υπουργού Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη, που στηρίχθηκε στις εμπεριστατωμένες μελέτες που είχε ετοιμάσει η Τεχνική μας Υπηρεσία και ανταποκρίθηκε στα αιτήματά μας.

Τελώντας τα εγκαίνια της καλαίσθητης αυτής εξωτερικά και εσωτερικά εκκλησίας, τίμησα επωνύμως τον παρόντα κ. Βασίλειο Πάτση, επαινώντας τη συμβολή του, και αναφέρθηκα στην άριστη επικοινωνία και συνεργασία μου με τις κατά καιρούς διοικήσεις του Νοσοκομείου, προς όφελος του λαού μας και υποστήριξη της πλήρους λειτουργικότητας του Ιδρύματος.

Μνημόνευσα επωνύμως τους ευεργέτες της ανεγέρσεως, όπως και τους παρόντες κ. Ηλία Ζάχαρη (σημ. Διοικητή του Νοσοκομείου), κ. Αστέριο Τάτση (Πρόεδρο της Δ.Κ. Γουμένισσας) και την Αντιδήμαρχο κ. Μαρία Παλάνη, αντιδούς ως ελάχιστο ποιμαντικό αντίδωρο στη φιλοτιμία όλων την κατάθεση και των δικών τους ονομάτων στην οπή του εγκαινισμού, ομού με των λοιπών μετασχόντων, μαζί με την ιερά λειψανοθήκη των Αγίων Ιερομαρτύρων Χαραλάμπους και Ραφαήλ των θαυματουργών και Παντελεήμονος του αναργύρου ιατρού και ιαματικού.

Η τελετουργία εγκαινισμού της εκκλησίας του αφθάρτου Οσίου Σάββα της Καππαδοκίας και Παλαιστίνης συνέπεσε με τον πανηγυρισμό της μνήμης του επίσης αφθάρτου οσίου Ιωάννου του Ρώσου (αιχμαλώτου μεταπωληθέντος σε Μωαμεθανούς και οσιωθέντος εν πίστει και υπομονή στο Προκόπι Καππαδοκίας). Και ο νεότερος αυτός μετανάστης Όσιος που καταστολίζει και διαφυλάσσει το Νέο Προκόπι Ευβοίας (όπως θαυματουργικά συνέβη στις περυσινές πυρκαγιές και άλλοτε) αποτελεί μαζί με τον Ηγιασμένο όσιο Σάββα ένα λαμπρό δίδαγμα για την καρποφορία της καλής γης, για τους ανθρώπους της καλόψυχης και ενάρετης βιοτής, που δέχονται εκκλησιαστικά το κήρυγμα της σωτηρίας και καρποφορούν με υπομονή. Ανεξάρτητα από τις ιστορικές συγκυρίες και τις μεταπτώσεις του βίου.