Γράφει ο Ευάγγελος Φιλόπουλος*
Ένα θέμα για το οποίο κάνουν πιο συχνά ερωτήσεις οι γυναίκες που έρχονται να εξεταστούν προληπτικά ή επειδή παρουσίασαν κάποιο πρόβλημα στο στήθος τους είναι αυτό της μαστογραφίας. Δεν υπάρχει σχεδόν γυναίκα που να μην έχει κάποιες απορίες ή να μην εξωτερικεύσει φόβους για τη μαστογραφία. Τα σχετικά ερωτήματα είναι πάρα πολλά. Επέλεξα μία σειρά από τα πλέον συχνά και στο κείμενο που ακολουθεί προσπαθώ να δώσω όσο πιο κατανοητά γίνεται τις κατάλληλες απαντήσεις.
Κάνουν οι Ελληνίδες τακτικά μαστογραφία;
Υπάρχουν πολλές Ελληνίδες που δεν έχουν υποβληθεί ποτέ σε έλεγχο με μαστογραφία, παρ’ όλο που κάτι τέτοιο θα το επέβαλε η ηλικία τους. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια υπάρχει κάποια βελτίωση, αλλά τα ποσοστά συμμετοχής σε προληπτικούς ελέγχους στη χώρα μας εκτιμάται ότι θα πρέπει να υπολείπονται σημαντικά των αντίστοιχων άλλων χωρών, όπως π.χ. των Η.Π.Α.. ή της Σουηδίας. Δυστυχώς δεν μπορούμε να αντλήσουμε ακριβή στοιχεία για το πόσες Ελληνίδες και πόσο συχνά κάνουν μαστογραφία, καθώς μία σχετική καταγραφή απαιτεί πολύ υψηλή οργάνωση και ενιαίο και αποτελεσματικό σύστημα υγείας.
Τι είναι η μαστογραφία;
Η μαστογραφία είναι μία ακτινολογική εξέταση αποκλειστικά και μόνο για την απεικόνιση του περιεχομένου του στήθους. Πραγματοποιείται από ένα ειδικά κατασκευασμένο μηχάνημα το οποίο διαθέτει ειδική πηγή εκπομπής ακτίνων Χ σε χαμηλές δόσεις, οι οποίες διαπερνούν το στήθος – που έχει τοποθετηθεί σε ειδική θέση – και καταλήγουν σε ένα ειδικό για την εξέταση φιλμ (υψηλής αντίθεσης και ευκρίνειας), με αποτέλεσμα να παραχθεί [ εκτυπωθεί ] πάνω σ’ αυτό μία μαυρόασπρη εικόνα του εσωτερικού των μαστών.
Πως φαίνεται ο μαστός στην μαστογραφία;
Οι διάφοροι ιστοί από τους οποίους αποτελούνται οι μαστοί, δηλ. ο μαζικός αδένας, ο συνδετικός ιστός (ο σκελετός του οργάνου) και το λίπος, έχουν διαφορετική σύσταση, γι’ αυτό και απορροφούν (συγκρατούν) άλλος πολύ και άλλος λιγότερο τις ακτίνες Χ, όταν αυτές διέρχονται μέσω αυτών. Έτσι όταν μία περιοχή έχει πυκνό ιστό, όπως είναι περιοχές με έντονο συνδετικό στοιχείο, τότε αυτή απορροφά περισσότερη ακτινοβολία και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταλήγει στο ακτινογραφικό φιλμ, στη θέση που αντιστοιχεί στη συγκεκριμένη περιοχή , μικρότερη ποσότητα ακτινοβολίας. Οι ιστοί που συγκρατούν μεγάλες ποσότητες ακτινοβολίες λέγονται ακτινοσκιεροί και φαίνονται στην επιφάνεια του φιλμ ως άσπρες περιοχές (άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο έντονες).
Αντίθετα, όταν οι ακτίνες Χ περνούν μέσα από χαλαρούς ιστούς, δεν απορροφώνται σε μεγάλο βαθμό και έτσι στις αντίστοιχες περιοχές του φιλμ καταλήγει πολύ περισσότερη ποσότητα τους, με αποτέλεσμα να «καεί» περισσότερο η με ειδικό τρόπο επιστρωμένη επιφάνεια του. Αυτοί οι χαλαροί ιστοί λέγονται ακτινοδιαπερατοί και στο ακτινολογικό φίλμ φαίνονται ως μαύρες περιοχές ( περισσότερη ή λιγότερο έντονες).
Η εικόνα του μαστού στη μαστογραφία είναι ως εκ τούτου ένα άθροισμα περιοχών και σημείων λιγότερο ή περισσότερων άσπρων και μαύρων.
Ο μαζικός αδένας και ο συνδετικός ιστός που τον στηρίζει εμφανίζονται ως άσπρες περιοχές (σε διάφορους τόνους του λευκού), ενώ οι περιοχές που αντιστοιχούν σε λίπος εμφανίζονται ως μαύρες ή γκρίζες.
Η εικόνα των μαστών είναι ίδια σε κάθε γυναίκα;
Βεβαίως όχι. Η εικόνα που δίνουν οι μαστοί στη μαστογραφία είναι ξεχωριστή και μοναδική για κάθε γυναίκα, όπως είναι και η εξωτερική εμφάνισή τους.
Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί ότι οι μαστοί των νεαρών γυναικών είναι πιο πυκνοί από εκείνους των γυναικών που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση, γι’ αυτό απορροφούν μεγαλύτερη ποσότητα ακτινοβολίας και έτσι στο φιλμ αναπαράγεται μία έντονα άσπρη εικόνα (ακτινοσκιεροί μαστοί). Αυτό δυσκολεύει την ανάδειξη ορισμένων βλαβών στη μαστογραφία, αφού η άσπρη εικόνα τους μπορεί να χαθεί μέσα στο έντονο άσπρο του νεανικού, πυκνού, μαστού.
Εφ’ όσον η μαστογραφία χρησιμοποιεί ακτινοβολία, αυτό δεν είναι επικίνδυνο, ιδιαίτερα αν γίνεται συχνά, κάθε ένα ή δύο χρόνια;
Η μαστογραφία παρόλο που ήταν γνωστή από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, άρχισε να χρησιμοποιείται σε ευρεία βάση από τα μέσα της δεκαετίας του 60. Από τότε, η τεχνολογία των μηχανημάτων, των φιλμ και των διαφόρων τεχνικών βελτιώθηκαν σημαντικά και αυτό είχε ως αποτέλεσμα η ποσότητα της ακτινοβολίας που χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια να είναι χαμηλή και να θεωρείται ακίνδυνη.
Κάνουν οι Ελληνίδες τακτικά μαστογραφία;
Υπάρχουν πολλές Ελληνίδες που δεν έχουν υποβληθεί ποτέ σε έλεγχο με μαστογραφία, παρ’ όλο που κάτι τέτοιο θα το επέβαλε η ηλικία τους. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια υπάρχει κάποια βελτίωση, αλλά τα ποσοστά συμμετοχής σε προληπτικούς ελέγχους στη χώρα μας εκτιμάται ότι θα πρέπει να υπολείπονται σημαντικά των αντίστοιχων άλλων χωρών, όπως π.χ. των Η.Π.Α.. ή της Σουηδίας. Δυστυχώς δεν μπορούμε να αντλήσουμε ακριβή στοιχεία για το πόσες Ελληνίδες και πόσο συχνά κάνουν μαστογραφία, καθώς μία σχετική καταγραφή απαιτεί πολύ υψηλή οργάνωση και ενιαίο και αποτελεσματικό σύστημα υγείας.
Τι είναι η μαστογραφία;
Η μαστογραφία είναι μία ακτινολογική εξέταση αποκλειστικά και μόνο για την απεικόνιση του περιεχομένου του στήθους. Πραγματοποιείται από ένα ειδικά κατασκευασμένο μηχάνημα το οποίο διαθέτει ειδική πηγή εκπομπής ακτίνων Χ σε χαμηλές δόσεις, οι οποίες διαπερνούν το στήθος – που έχει τοποθετηθεί σε ειδική θέση – και καταλήγουν σε ένα ειδικό για την εξέταση φιλμ (υψηλής αντίθεσης και ευκρίνειας), με αποτέλεσμα να παραχθεί [ εκτυπωθεί ] πάνω σ’ αυτό μία μαυρόασπρη εικόνα του εσωτερικού των μαστών.
Πως φαίνεται ο μαστός στην μαστογραφία;
Οι διάφοροι ιστοί από τους οποίους αποτελούνται οι μαστοί, δηλ. ο μαζικός αδένας, ο συνδετικός ιστός (ο σκελετός του οργάνου) και το λίπος, έχουν διαφορετική σύσταση, γι’ αυτό και απορροφούν (συγκρατούν) άλλος πολύ και άλλος λιγότερο τις ακτίνες Χ, όταν αυτές διέρχονται μέσω αυτών. Έτσι όταν μία περιοχή έχει πυκνό ιστό, όπως είναι περιοχές με έντονο συνδετικό στοιχείο, τότε αυτή απορροφά περισσότερη ακτινοβολία και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταλήγει στο ακτινογραφικό φιλμ, στη θέση που αντιστοιχεί στη συγκεκριμένη περιοχή , μικρότερη ποσότητα ακτινοβολίας. Οι ιστοί που συγκρατούν μεγάλες ποσότητες ακτινοβολίες λέγονται ακτινοσκιεροί και φαίνονται στην επιφάνεια του φιλμ ως άσπρες περιοχές (άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο έντονες).
Αντίθετα, όταν οι ακτίνες Χ περνούν μέσα από χαλαρούς ιστούς, δεν απορροφώνται σε μεγάλο βαθμό και έτσι στις αντίστοιχες περιοχές του φιλμ καταλήγει πολύ περισσότερη ποσότητα τους, με αποτέλεσμα να «καεί» περισσότερο η με ειδικό τρόπο επιστρωμένη επιφάνεια του. Αυτοί οι χαλαροί ιστοί λέγονται ακτινοδιαπερατοί και στο ακτινολογικό φίλμ φαίνονται ως μαύρες περιοχές ( περισσότερη ή λιγότερο έντονες).
Η εικόνα του μαστού στη μαστογραφία είναι ως εκ τούτου ένα άθροισμα περιοχών και σημείων λιγότερο ή περισσότερων άσπρων και μαύρων.
Ο μαζικός αδένας και ο συνδετικός ιστός που τον στηρίζει εμφανίζονται ως άσπρες περιοχές (σε διάφορους τόνους του λευκού), ενώ οι περιοχές που αντιστοιχούν σε λίπος εμφανίζονται ως μαύρες ή γκρίζες.
Η εικόνα των μαστών είναι ίδια σε κάθε γυναίκα;
Βεβαίως όχι. Η εικόνα που δίνουν οι μαστοί στη μαστογραφία είναι ξεχωριστή και μοναδική για κάθε γυναίκα, όπως είναι και η εξωτερική εμφάνισή τους.
Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί ότι οι μαστοί των νεαρών γυναικών είναι πιο πυκνοί από εκείνους των γυναικών που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση, γι’ αυτό απορροφούν μεγαλύτερη ποσότητα ακτινοβολίας και έτσι στο φιλμ αναπαράγεται μία έντονα άσπρη εικόνα (ακτινοσκιεροί μαστοί). Αυτό δυσκολεύει την ανάδειξη ορισμένων βλαβών στη μαστογραφία, αφού η άσπρη εικόνα τους μπορεί να χαθεί μέσα στο έντονο άσπρο του νεανικού, πυκνού, μαστού.
Εφ’ όσον η μαστογραφία χρησιμοποιεί ακτινοβολία, αυτό δεν είναι επικίνδυνο, ιδιαίτερα αν γίνεται συχνά, κάθε ένα ή δύο χρόνια;
Η μαστογραφία παρόλο που ήταν γνωστή από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, άρχισε να χρησιμοποιείται σε ευρεία βάση από τα μέσα της δεκαετίας του 60. Από τότε, η τεχνολογία των μηχανημάτων, των φιλμ και των διαφόρων τεχνικών βελτιώθηκαν σημαντικά και αυτό είχε ως αποτέλεσμα η ποσότητα της ακτινοβολίας που χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια να είναι χαμηλή και να θεωρείται ακίνδυνη.
Έχει υπολογιστεί ότι η δόση της ακτινοβολίας που δέχεται μια γυναίκα σ’ έναν πλήρη μαστογραφικό έλεγχο (δηλ. για δύο εικόνες από κάθε μαστό) είναι ίση με την ακτινοβολία που δέχεται από το περιβάλλον σε τρεις μήνες (Συγκριτικά η αξονική τομογραφία της κοιλίας ισοδυναμεί με φυσική ακτινοβολία μίας τριετίας). Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι έχει συμβεί κάτι (και ιδιαίτερα καρκινος στο μαστό) από τη μαστογραφία.
Όλες οι μέχρι σήμερα απόψεις στηρίζονται στη γνώση που έχει αποκτηθεί με τη ρήξη των ατομικών βομβών στην Ιαπωνία και στις δοκιμές Σύμφωνα μ’ έναν άλλο υπολογισμό, αύξηση του κινδύνου εμφάνισης κακοήθειας εξ’ αιτίας της ακτινοβολίας θα μπορούσε να παρατηρηθεί σε μία γυναίκα μετά από την πραγματοποίηση της διακοσιοστής μαστογραφίας.
Συμπερασματικά, ο κίνδυνος από την ακτινοβολία δεν είναι αξιόλογος και δεν αποτελεί εμπόδιο ικανό στην τακτική χρήση της μαστογραφίας για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού.
Τι είναι η ψηφιακή μαστογραφία;
Είναι μία σύγχρονη μαστογραφία, όπου οι ακτίνες Χ αντί να επιδρούν σ’ ένα ακτινογραφικό φιλμ, διεγείρουν έναν ειδικό υποδοχέα που, με τη βοήθεια ενός προγράμματος επεξεργασίας, αναπαράγει ψηφιακά την εικόνα στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αυτή η τεχνική έχει ορισμένα πλεονεκτήματα, όπως το να επιτρέπει στον ακτινολόγο να μεγεθύνει κάποιες περιοχές της εικόνας, να τις φωτίζει ή να τις κάνει περισσότερο ή λιγότερο έντονες και γενικότερα να τις επεξεργάζεται καλύτερα. Επίσης, καθιστά πολύ ευκολότερη την αποθήκευση των εικόνων, αλλά και την μετάδοση τους σε άλλους γιατρούς για συνεξέταση ή ενημέρωση (μέσω τηλεφωνικών γραμμών ή ενός εγκατεστημένου δικτύου υπολογιστών).
Η ψηφιακή μαστογραφία έχει, όμως, υψηλό κόστος και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν ικανοποιεί απόλυτα τους ακτινολόγους, γι’ αυτό και δεν έχει επιτρέψει την ευρεία διάδοση της. Στο μέλλον εκτιμάται ότι ψηφιακή μαστογραφία θα διαδοθεί περισσότερο.
Πόσο αξιόπιστη είναι η μαστογραφία, ιδιαίτερα για τη διάγνωση του καρκίνου;
Όπως και όλες οι άλλες ιατρικές εξετάσεις, έτσι και η μαστογραφία εμφανίζει κάποιους περιορισμούς στις διαγνωστικές δυνατότητες της. Σ’ ότι αφορά την περίπτωση του καρκίνου, οι περιορισμοί εμφανίζονται με δύο μορφές: η πρώτη ενώ υπάρχει καρκίνος, αυτός να μην φαίνεται στη μαστογραφία, οπότε γίνεται λόγος για «ψευδώς αρνητική» μαστογραφία και η δεύτερη, η μαστογραφία να δείχνει μία αλλοίωση η οποία να εκλαμβάνεται ως καρκίνος, αλλά στη βιοψία που ακολουθεί αυτό να μην είναι αλήθεια. Σ’ αυτή την περίπτωση γίνεται λόγος για « ψευδώς θετική» μαστογραφία.
Τα ψευδώς αρνητικά ευρήματα είναι συχνότερα σε νεώτερες γυναίκες με πυκνά στήθη και σε γυναίκες που βρίσκονται σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, Το ποσοστό των ψευδώς αρνητικών υπολογίζεται πως αποτελεί περίπου το 10% των περιπτώσεων, δηλ. 1 στις 10 περιπτώσεις καρκίνου δεν γίνεται αντιληπτή στη μαστογραφία.
Τα ψευδώς θετικά ευρήματα οδηγούν σε άσκοπες βιοψίες, με όλη την αναστάτωση και τις ταλαιπωρίες που προκαλούν στις γυναίκες. Εκτιμάται ότι το ποσοστό των ψευδώς θετικών ευρημάτων κυμαίνεται γύρω στο 5%.
Και στις δύο περιπτώσεις οι συνέπειες των «ψεύτικων» ευρημάτων μετριάζονται σημαντικά από την κλινική εξέταση του γιατρού και την κυτταρολογική εξέταση υλικού που πάρθηκε από τη βλάβη με παρακέντηση με λεπτή βελόνα.
Σε κάθε περίπτωση τη διαγνωστική ακρίβεια της μαστογραφίας ενισχύει η καλή εκπαίδευση και εργασία του τεχνικού που θα κάνει τη μαστογραφία και του ακτινολόγου γιατρού που θα τη «διαβάσει».
Μπορεί η κλινική εξέταση να μην ανακαλύψει την ύπαρξη καρκίνου και αυτός να φανεί μόνο στη μαστογραφία;
Βεβαίως. Η μαστογραφία μπορεί να ανακαλύψει καρκίνους με μέγεθος τόσο μικρό που να μην γίνονται αντιληπτοί από τα δάκτυλα του γιατρού κατά την ψηλάφηση. Επίσης μπορεί να δείξει τις μικροαποτιτανώσεις, ένα εύρημα που συχνά συνδέεται με το μη διηθητικό καρκίνο.
Αν κάνω τακτικά μαστογραφία μπορώ να προλάβω τον καρκίνο του μαστού;
Αυτή είναι μία συνηθισμένη παρεξήγηση. Η μαστογραφία δεν προλαμβάνει την εμφάνιση του καρκίνου, απλά βοηθά να ανακαλυφθεί ο καρκίνος πολύ νωρίτερα απ’ ό, τι θα συνέβαινε αν αφηνότανε να γίνει αντιληπτός από την ίδια τη γυναίκα ή από το γιατρό της με την κλινική εξέταση. Έχει υπολογιστεί ότι η μαστογραφία μπορεί να διαγνώσει τον καρκίνο ενάμισι έως δύο χρόνια νωρίτερα.
Αυτή η πρωϊμότερη διάγνωση δίνει την ευκαιρία να είναι πιο αποτελεσματική η θεραπεία, ενώ ταυτόχρονα μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες να χρειαστεί η γυναίκα να υποβληθεί σε αφαίρεση του μαστού της ( μαστεκτομή).
Τι είναι η διαγνωστική και τι η προληπτική μαστογραφία;
Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για να υποβληθεί μία γυναίκα σε έλεγχο με μαστογραφία. Ο πρώτος αφορά την περίπτωση που ο γιατρός κατά την κλινική εξέταση διαπιστώσει την ύπαρξη κάποιου προβλήματος και ζητά την μαστογραφία για να μπορέσει να αναγνωρίσει καλύτερα το τι συμβαίνει ( να θέσει διάγνωση). Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για την πραγματοποίηση μιας διαγνωστικής μαστογραφίας.
Ο δεύτερος λόγος αφορά την περίπτωση γυναίκα που δεν έχει κάποιο πρόβλημα (σύμπτωμα), ούτε ο γιατρός ανακάλυψε κάτι (εύρημα), αλλά πραγματοποιεί την εξέταση για την ανακάλυψη του καρκίνου σε πρωϊμότερο στάδιο. Σ΄ αυτήν την περίπτωση η εξέταση έχει καθιερωθεί να ονομάζεται προληπτική μαστογραφία.
Αν η προληπτική μαστογραφία γίνεται με οργανωμένο τρόπο και αφορά ένα μεγάλο αριθμό γυναικών μιας περιοχής (π.χ. κράτους, νομού, συνοικίας, εργοστασίου) τότε η όλη διαδικασία χαρακτηρίζεται ως προσυμπτωματικός έλεγχος πληθυσμού (screening). Αυτός αποτελεί την καλύτερη δυνατότητα που έχουμε σήμερα στη διάθεση μας για να διαγνώσουμε έγκαιρα τον καρκίνο του μαστού και έτσι να μειώσουμε τη θνητότητα απ’ αυτή την ασθένεια.
Από ποια ηλικία πρέπει να αρχίσω να κάνω τον τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο με μαστογραφία (προληπτική μαστογραφία);
Αυτό είναι ένα θέμα για το οποίο δεν υπάρχει ομοφωνία. Υπάρχουν επιστημονικές εταιρείες και φορείς υγειονομικής περίθαλψης που συνιστούν τον τακτικό μαστογραφικό έλεγχο από την ηλικία των 40 ετών και υπάρχουν φορείς και επιστήμονες που εκτιμούν ότι είναι ωφελιμότερο να αρχίζουν οι προληπτικοί έλεγχοι από την ηλικία των 50 ετών.
Η διχογνωμία δεν αφορά την ατομική περίπτωση της κάθε γυναίκας, αλλά τα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου, δηλ την οργανωμένη εξέταση μεγάλου αριθμού γυναικών. Και οι δύο τακτικές διαθέτουν ισχυρά επιχειρήματα που δεν επιτρέπουν ακόμα να δοθεί οριστική απάντηση. Αυτό αναμένεται να γίνει τα επόμενα χρόνια, όταν ολοκληρωθούν οι σχετικές έρευνες, που για να είναι αξιόπιστες απαιτούν και χρόνο πολύ και μεγάλο αριθμό γυναικών υπό παρακολούθηση.
Έως τότε, η Ε.Α.Ε συνιστά στις γυναίκες να αρχίζουν από την ηλικία των 40 ετών τον προληπτικό έλεγχο με κλινική εξέταση από γιατρό και στη συνέχεια σε συνεννόηση μαζί του να καταστρώνουν το ατομικό πλάνο της τακτικής προληπτικής παρακολούθησης τους, στην οποία μπορεί να περιληφθεί και η μαστογραφία.
Οι γυναίκες που έχουν επιβαρημένο οικογενειακό ιστορικό ή υπόκεινται στην επίδραση παραγόντων που ευνοούν την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού, πρέπει να αρχίζουν τις τακτικές προληπτικές εξετάσεις από μικρότερη ηλικία.
Σε γενικό επίπεδο, η Ε.Α.Ε. καλεί το κράτος να οργανώσει πληθυσμιακό μαστογραφικό έλεγχο για όλες τις Ελληνίδες από την ηλικία των 50 ετών.
Κάθε πότε θα πρέπει να κάνω την τακτική προληπτική εξέταση με μαστογραφία;
Και σ΄ αυτό το θέμα υπάρχει διχογνωμία. Ορισμένες επιστημονικές εταιρείες και φορείς συνιστούν η τακτική μαστογραφία να γίνεται κάθε χρόνο, άλλες υποστηρίζουν να γίνεται κάθε δύο χρόνια, ενώ αλλού εφαρμόζονται προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου με μαστογραφίες ανά τριετία.
Και σ΄ αυτή την περίπτωση η συζήτηση για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αφορούν την εφαρμογή της μαστογραφίας για πληθυσμιακά προγράμματα.
Η Ε.Α.Ε. συστήνει τον πληθυσμιακό έλεγχο με μαστογραφία κάθε δύο έτη. Για την κάθε ατομική περίπτωση, όμως, ο θεράπων γιατρός είναι σε θέση να επιλέξει το καταλληλότερο χρονικό διάστημα για την επανάληψη της προληπτικής μαστογραφίας (ένα ή δύο έτη)
Έχω μεγάλη αγωνία μήπως εμφανίσω καρκίνο. Αν κάνω κάθε έξι μήνες μαστογραφία δεν είναι καλύτερα;
Όχι. Κατ’ αρχάς ο καρκίνος δεν είναι μία ασθένεια που μέσα σε έξι μήνες θα εμφανιστεί και θα γίνει ορατή σε μαστογραφία. Ο καρκίνος είναι μία ασθένεια που εξελίσσεται για μεγάλο χρονικό διάστημα έως ότου γίνει αντιληπτός. Ένα υποθετικό κέρδος έξι μηνών στη διάγνωση με μαστογραφία δεν θα έκανε τη θεραπεία πιο αποτελεσματική, ενώ παράλληλα θα οδηγούσε σε αναίτια έκθεση των γυναικών σε ακτινοβολία και σε σπατάλη οικονομικών πόρων.
Αν μία γυναίκα είναι 70 ετών θα πρέπει να συνεχίσει να κάνει προληπτικά μαστογραφία;
Οι έρευνες για τον πληθυσμιακό έλεγχο που έχουν γίνει ως σήμερα, δεν έχουν περιλάβει γυναίκες αυτής της ηλικίας ή μεγαλύτερες. Έτσι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για το κατά πόσο κάτι τέτοιο θα πρόσφερε συνολικά κάποιο ουσιαστικό όφελος.
Η Ε.Α.Ε. συστήνει να συνεχίζεται ο τακτικός προληπτικός μαστογραφικός έλεγχος στις ηλικιωμένες γυναίκες, εφ ’όσον αυτές έχουν καλή υγεία και επαρκές προσδόκιμο ζωής. Ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται συχνότερα στις μεγάλης ηλικίας γυναίκες και στις ημέρες ο αριθμός τους αυξάνει συνεχώς. Η έγκαιρη ανακάλυψη του καρκίνου σ’ αυτές τις γυναίκες μπορεί να οδηγήσει σε καλά αποτελέσματα και να τους προσφέρει περισσότερα χρόνια ζωής.
Έχω ένα πρόβλημα στο αριστερό στήθος, γιατί πρέπει να κάνω μαστογραφία και στα δύο;
Στο μαστογραφικό έλεγχο λαμβάνονται δύο λήψεις από κάθε μαστό. Για την αναγνώριση κάποιου μη φυσιολογικού ευρήματος είναι αναγκαίο να συγκριθεί η εικόνα του ενός μαστού με εκείνη του άλλου. Εκτός αυτού και ο μαστός χωρίς προβλήματα κατά την κλινική εξέταση θα πρέπει να ελέγχεται μήπως έχει κάποιο που δεν έχει γίνει αντιληπτό.
Είμαι 25 ετών και έχω ένα πρόβλημα στο στήθος. Ο γιατρός μου συνέστησε να κάνω υπερηχογράφημα. Γιατί δεν μου ζήτησε να κάνω μαστογραφία, αφού αυτή είναι πιο ειδική εξέταση;
Οι λόγοι που ο γιατρός αποφάσισε να συμπληρώσει την κλινική εξέταση με το υπερηχογράφημα και όχι με μαστογραφία είναι : α) Η πυκνότητα του στήθους σ’ αυτή την ηλικία που κάνει εξαιρετικά δύσκολη την ανακάλυψη κάποιων ανωμαλιών στη μαστογραφία, β) η ελάχιστη πιθανότητα που υπάρχει να εμφανιστεί καρκίνος σ’ αυτή την ηλικία, γ) η αποφυγή ακτινοβόλησης, επειδή είναι περισσότερο επικίνδυνη σε νέα άτομα και, τέλος, δ) η καλή ικανότητα διάγνωσης των παθήσεων αυτής της ηλικίας με το υπερηχογράφημα.
Ο γιατρός μου συνέστησε να κάνω μία προληπτική μαστογραφία, αλλά το τμήμα μαστογραφίας που απευθύνθηκα είχε πολύ δουλειά και μου έκλεινε ραντεβού μετά τρεις μήνες; Τι μπορώ να κάνω;
Οι μαστογραφίες πρέπει να γίνονται σύντομα, αν απ’ αυτές εξαρτάται η διάγνωση κάποιας πάθησης, ιδιαίτερα του καρκίνου. Αν η μαστογραφία γίνεται για προσυμπτωματικό έλεγχο ( προληπτική μαστογραφία), η καθυστέρηση δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις και η γυναίκα μπορεί να περιμένει εφ’ όσον εμπιστεύεται το συγκεκριμένο τμήμα. Αν, όμως, η γυναίκα έχει πολύ άγχος και αγωνία για το πιθανό αποτέλεσμα, τότε καλό είναι να μην περιμένει και να αναζητήσει κάποιο άλλο πιο εύκαιρο τμήμα μαστογραφίας. Μια εναλλακτική λύση, αν η γυναίκα επιθυμεί να κάνει τη μαστογραφία της σε δημόσιο νοσοκομείο, είναι να επισκεφθεί τα απογευματινά ιατρεία. Το κόστος της εξέτασης στα δημόσια νοσοκομεία είναι πάρα πολύ χαμηλό (από 16 – 20 Ευρώ).
Γιατί άλλες γυναίκες λένε ότι δεν αισθάνθηκαν πόνο κατά τη διενέργεια της μαστογραφίας και άλλες αναφέρουν ότι τις πόνεσε πολύ;
Για να γίνει η μαστογραφία και να είναι ευκρινής χρησιμοποιώντας τη μικρότερη δυνατή ακτινοβολία θα πρέπει ο μαστός να πιεστεί ανάμεσα στη πλάκα στήριξης (κάτω από την οποία μπαίνει το ακτινογραφικό φιλμ) και την πλάκα συμπίεσης και έτσι να «απλωθεί» και να λεπτύνει το πάχος του μαστού ώστε οι ακτίνες να το διαπεράσουν ευκολότερα. Αυτή η πίεση είναι που μπορεί να προκαλέσει πόνο. Αυτό συμβαίνει σε ορισμένες καταστάσεις που το στήθος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην πίεση, όπως π.χ. όταν η μαστογραφία γίνει λίγο πριν από την έναρξη της περιόδου (τότε που το στήθος βρίσκεται υπό τάση) ή όταν στο στήθος υπάρχουν μεγάλες κύστεις.
Επειδή την πίεση τη ρυθμίσει ο τεχνικός του ακτινολογικού τμήματος, η γυναίκα μπορεί να του αναφέρει αν αισθανθεί πόνο και αυτός ανάλογα να ρυθμίσει την πίεση.
Τέλος, συχνά οι γυναίκες είναι αναστατωμένες και έχουν φόβο ότι η εξέταση θα είναι επώδυνη και αυτό τις κάνει πιο ευαίσθητες στο αίσθημα του πόνου. Γι’ αυτό και είναι καλό η γυναίκα να είναι ψύχραιμη. Θα την βοηθήσει να αισθανθεί λιγότερη ενόχληση από την πίεση.
Έχω μικρό στήθος. Αυτό δυσκολεύει τη μαστογραφία;
Δεν υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα εκτέλεσης της μαστογραφίας σε γυναίκες με μικρά στήθη. Απλώς, ο τεχνικός θα πρέπει να σας τοποθετήσει σωστά και να προβεί στις κατάλληλες για την περίπτωση ρυθμίσεις για την ακτινοβόληση. Σ΄ ότι αφορά τη διάγνωση, οι μικροί μαστοί είναι συνήθως πυκνοί και αυτό δυσκολεύει την ανάδειξη των αλλοιώσεων στη μαστογραφία.
Έχω πολύ μεγάλο στήθος. Αυτό προκαλεί δυσκολίες στη μαστογραφία;
Όχι. Χρειάζεται όμως προσοχή στη σωστή τοποθέτηση, έτσι που να ακτινογραφηθεί όλο το στήθος και να μη μείνει εκτός κάποιο τμήμα του. Οι ρυθμίσεις του μηχανήματος προσαρμόζονται από τον τεχνικό, ενώ συχνά χρησιμοποιείται ακτινογραφικό φιλμ μεγαλύτερων διαστάσεων. Σ’ ότι αφορά τη διάγνωση συνήθως οι μεγάλοι μαστοί είναι πιο λιποβριθής και επομένως λιγότερο πυκνοί.
Τι είναι το υπερηχογράφημα και γιατί δεν χρησιμοποιείται αντί της μαστογραφίας στον προληπτικό έλεγχο;
Θεωρείται εξέταση συμπληρωματική στη μαστoγραφία. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να διευκρινίσει αν μία μάζα που φαίνεται στην μαστογραφία είναι κύστη (περιέχει υγρό) ή είναι συμπαγής. Πράγματι το υπερηχoγράφημα δε χρησιμoπoιεί ακτινoβoλία, αλλά υπερήχoυς, δηλαδή ήχoυς σε πoλύ υψηλή συχνότητα, πoυ δεν μπoρoύν να γίνoυν αισθητoί από τo ανθρώπινo αυτί.
Έτσι επιλέγεται ως μέθοδος εξέτασης σε νεαρές γυναίκες όπου η πιθανότητα να εμφανιστεί καρκίνος είναι πολύ μικρή, και που οι καλοήθεις παθήσεις μπορεί εέυκολα να αναγνωριστούν ( π.χ. τα ινοαδενώματα).
Το υπερηχογράφημα χρησιμοποιείται συχνότερα σε γυναίκες με πολύ ακτινοσκιερό μαστό (δηλ. με στήθος έντονα άσπρο στη μαστογραφία), για να είναι σίγουρος ο γιατρός ότι δεν κρύφτηκε κάποιος μικρός όγκος μέσα στο γενικότερα πολύ σκιερό στήθος. Μία νέα τεχνική υπερηχoγραφήματoς, τo έγχρωμo υπερηχoγράφημα, βελτιώνει σε ειδικές περιπτώσεις τη διαγνωστική ικανότητα της εξέτασης.
Το υπερηχογράφημα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την μαστογραφία στον προσυμπτωματικό έλεγχο, καθώς δεν είναι σε θέση να εντοπίσει τις μικροαποτιτανώσεις και έτσι θα χαθεί ένα πολύ μεγάλο ποσοστό κακοήθων νεοπλασιών οι οποίες μπορούν να θεραπευτούν πλήρως (τα καρκινώματα in situ).
Διάβασα ότι η μαγνητική τoμoγραφία είναι καλύτερη από τη μαστογραφία ενώ ταυτόχρονα δεν εκπέμπει ακτινοβολία. Μήπως πρέπει να κάνω μαγνητική τομογραφία αντί της μαστογραφίας;
Tα τελευταία χρόνια, oλoένα και πιo συχνά χρησιμoπoιείται η μαγνητική τoμoγραφία στη διερεύνηση παθήσεων τoυ μαστoύ. Σε oρισμένες περιπτώσεις, η διαγνωστική ακρίβειά της είναι καλύτερη εκείνης της μαστoγραφίας, αλλά η πoλυπλoκότητα της διεξαγωγής της, τα συνολικά υψηλότερα ποσοστά ψευδών αποτελεσμάτων και τo υψηλό κόστoς πoυ τη συνoδεύει, καθιστoύν την ευρεία χρήση της πρoβληματική.
Καμία μεγάλη επιστημονική εταιρεία ή οργανισμός δεν προτείνει τη χρήση μαγνητικής τομογραφίας για προληπτικό έλεγχο του πληθυσμού. Η μόνη ένδειξη (και αυτή χωρίς να υπάρχει αξιολόγηση σ’ ότι αφορά την επίδραση στην επιβίωση) είναι να συστήνεται η μαγνητική τομογραφία σε γυναίκες στην υψηλότερη κλίμακα επικινδυνότητας να εμφανίσουν καρκίνο, δηλ. σ’ εκείνες που έχουν μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA-1 και BRCA-2.
* Ο Ευάγγελος Φιλόπουλος είναι Χειρουργός, Διευθυντής Κλινικής Μαστού Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» και Πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας.
Συμπερασματικά, ο κίνδυνος από την ακτινοβολία δεν είναι αξιόλογος και δεν αποτελεί εμπόδιο ικανό στην τακτική χρήση της μαστογραφίας για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού.
Τι είναι η ψηφιακή μαστογραφία;
Είναι μία σύγχρονη μαστογραφία, όπου οι ακτίνες Χ αντί να επιδρούν σ’ ένα ακτινογραφικό φιλμ, διεγείρουν έναν ειδικό υποδοχέα που, με τη βοήθεια ενός προγράμματος επεξεργασίας, αναπαράγει ψηφιακά την εικόνα στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αυτή η τεχνική έχει ορισμένα πλεονεκτήματα, όπως το να επιτρέπει στον ακτινολόγο να μεγεθύνει κάποιες περιοχές της εικόνας, να τις φωτίζει ή να τις κάνει περισσότερο ή λιγότερο έντονες και γενικότερα να τις επεξεργάζεται καλύτερα. Επίσης, καθιστά πολύ ευκολότερη την αποθήκευση των εικόνων, αλλά και την μετάδοση τους σε άλλους γιατρούς για συνεξέταση ή ενημέρωση (μέσω τηλεφωνικών γραμμών ή ενός εγκατεστημένου δικτύου υπολογιστών).
Η ψηφιακή μαστογραφία έχει, όμως, υψηλό κόστος και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν ικανοποιεί απόλυτα τους ακτινολόγους, γι’ αυτό και δεν έχει επιτρέψει την ευρεία διάδοση της. Στο μέλλον εκτιμάται ότι ψηφιακή μαστογραφία θα διαδοθεί περισσότερο.
Πόσο αξιόπιστη είναι η μαστογραφία, ιδιαίτερα για τη διάγνωση του καρκίνου;
Όπως και όλες οι άλλες ιατρικές εξετάσεις, έτσι και η μαστογραφία εμφανίζει κάποιους περιορισμούς στις διαγνωστικές δυνατότητες της. Σ’ ότι αφορά την περίπτωση του καρκίνου, οι περιορισμοί εμφανίζονται με δύο μορφές: η πρώτη ενώ υπάρχει καρκίνος, αυτός να μην φαίνεται στη μαστογραφία, οπότε γίνεται λόγος για «ψευδώς αρνητική» μαστογραφία και η δεύτερη, η μαστογραφία να δείχνει μία αλλοίωση η οποία να εκλαμβάνεται ως καρκίνος, αλλά στη βιοψία που ακολουθεί αυτό να μην είναι αλήθεια. Σ’ αυτή την περίπτωση γίνεται λόγος για « ψευδώς θετική» μαστογραφία.
Τα ψευδώς αρνητικά ευρήματα είναι συχνότερα σε νεώτερες γυναίκες με πυκνά στήθη και σε γυναίκες που βρίσκονται σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, Το ποσοστό των ψευδώς αρνητικών υπολογίζεται πως αποτελεί περίπου το 10% των περιπτώσεων, δηλ. 1 στις 10 περιπτώσεις καρκίνου δεν γίνεται αντιληπτή στη μαστογραφία.
Τα ψευδώς θετικά ευρήματα οδηγούν σε άσκοπες βιοψίες, με όλη την αναστάτωση και τις ταλαιπωρίες που προκαλούν στις γυναίκες. Εκτιμάται ότι το ποσοστό των ψευδώς θετικών ευρημάτων κυμαίνεται γύρω στο 5%.
Και στις δύο περιπτώσεις οι συνέπειες των «ψεύτικων» ευρημάτων μετριάζονται σημαντικά από την κλινική εξέταση του γιατρού και την κυτταρολογική εξέταση υλικού που πάρθηκε από τη βλάβη με παρακέντηση με λεπτή βελόνα.
Σε κάθε περίπτωση τη διαγνωστική ακρίβεια της μαστογραφίας ενισχύει η καλή εκπαίδευση και εργασία του τεχνικού που θα κάνει τη μαστογραφία και του ακτινολόγου γιατρού που θα τη «διαβάσει».
Μπορεί η κλινική εξέταση να μην ανακαλύψει την ύπαρξη καρκίνου και αυτός να φανεί μόνο στη μαστογραφία;
Βεβαίως. Η μαστογραφία μπορεί να ανακαλύψει καρκίνους με μέγεθος τόσο μικρό που να μην γίνονται αντιληπτοί από τα δάκτυλα του γιατρού κατά την ψηλάφηση. Επίσης μπορεί να δείξει τις μικροαποτιτανώσεις, ένα εύρημα που συχνά συνδέεται με το μη διηθητικό καρκίνο.
Αν κάνω τακτικά μαστογραφία μπορώ να προλάβω τον καρκίνο του μαστού;
Αυτή είναι μία συνηθισμένη παρεξήγηση. Η μαστογραφία δεν προλαμβάνει την εμφάνιση του καρκίνου, απλά βοηθά να ανακαλυφθεί ο καρκίνος πολύ νωρίτερα απ’ ό, τι θα συνέβαινε αν αφηνότανε να γίνει αντιληπτός από την ίδια τη γυναίκα ή από το γιατρό της με την κλινική εξέταση. Έχει υπολογιστεί ότι η μαστογραφία μπορεί να διαγνώσει τον καρκίνο ενάμισι έως δύο χρόνια νωρίτερα.
Αυτή η πρωϊμότερη διάγνωση δίνει την ευκαιρία να είναι πιο αποτελεσματική η θεραπεία, ενώ ταυτόχρονα μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες να χρειαστεί η γυναίκα να υποβληθεί σε αφαίρεση του μαστού της ( μαστεκτομή).
Τι είναι η διαγνωστική και τι η προληπτική μαστογραφία;
Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για να υποβληθεί μία γυναίκα σε έλεγχο με μαστογραφία. Ο πρώτος αφορά την περίπτωση που ο γιατρός κατά την κλινική εξέταση διαπιστώσει την ύπαρξη κάποιου προβλήματος και ζητά την μαστογραφία για να μπορέσει να αναγνωρίσει καλύτερα το τι συμβαίνει ( να θέσει διάγνωση). Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για την πραγματοποίηση μιας διαγνωστικής μαστογραφίας.
Ο δεύτερος λόγος αφορά την περίπτωση γυναίκα που δεν έχει κάποιο πρόβλημα (σύμπτωμα), ούτε ο γιατρός ανακάλυψε κάτι (εύρημα), αλλά πραγματοποιεί την εξέταση για την ανακάλυψη του καρκίνου σε πρωϊμότερο στάδιο. Σ΄ αυτήν την περίπτωση η εξέταση έχει καθιερωθεί να ονομάζεται προληπτική μαστογραφία.
Αν η προληπτική μαστογραφία γίνεται με οργανωμένο τρόπο και αφορά ένα μεγάλο αριθμό γυναικών μιας περιοχής (π.χ. κράτους, νομού, συνοικίας, εργοστασίου) τότε η όλη διαδικασία χαρακτηρίζεται ως προσυμπτωματικός έλεγχος πληθυσμού (screening). Αυτός αποτελεί την καλύτερη δυνατότητα που έχουμε σήμερα στη διάθεση μας για να διαγνώσουμε έγκαιρα τον καρκίνο του μαστού και έτσι να μειώσουμε τη θνητότητα απ’ αυτή την ασθένεια.
Από ποια ηλικία πρέπει να αρχίσω να κάνω τον τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο με μαστογραφία (προληπτική μαστογραφία);
Αυτό είναι ένα θέμα για το οποίο δεν υπάρχει ομοφωνία. Υπάρχουν επιστημονικές εταιρείες και φορείς υγειονομικής περίθαλψης που συνιστούν τον τακτικό μαστογραφικό έλεγχο από την ηλικία των 40 ετών και υπάρχουν φορείς και επιστήμονες που εκτιμούν ότι είναι ωφελιμότερο να αρχίζουν οι προληπτικοί έλεγχοι από την ηλικία των 50 ετών.
Η διχογνωμία δεν αφορά την ατομική περίπτωση της κάθε γυναίκας, αλλά τα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου, δηλ την οργανωμένη εξέταση μεγάλου αριθμού γυναικών. Και οι δύο τακτικές διαθέτουν ισχυρά επιχειρήματα που δεν επιτρέπουν ακόμα να δοθεί οριστική απάντηση. Αυτό αναμένεται να γίνει τα επόμενα χρόνια, όταν ολοκληρωθούν οι σχετικές έρευνες, που για να είναι αξιόπιστες απαιτούν και χρόνο πολύ και μεγάλο αριθμό γυναικών υπό παρακολούθηση.
Έως τότε, η Ε.Α.Ε συνιστά στις γυναίκες να αρχίζουν από την ηλικία των 40 ετών τον προληπτικό έλεγχο με κλινική εξέταση από γιατρό και στη συνέχεια σε συνεννόηση μαζί του να καταστρώνουν το ατομικό πλάνο της τακτικής προληπτικής παρακολούθησης τους, στην οποία μπορεί να περιληφθεί και η μαστογραφία.
Οι γυναίκες που έχουν επιβαρημένο οικογενειακό ιστορικό ή υπόκεινται στην επίδραση παραγόντων που ευνοούν την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού, πρέπει να αρχίζουν τις τακτικές προληπτικές εξετάσεις από μικρότερη ηλικία.
Σε γενικό επίπεδο, η Ε.Α.Ε. καλεί το κράτος να οργανώσει πληθυσμιακό μαστογραφικό έλεγχο για όλες τις Ελληνίδες από την ηλικία των 50 ετών.
Κάθε πότε θα πρέπει να κάνω την τακτική προληπτική εξέταση με μαστογραφία;
Και σ΄ αυτό το θέμα υπάρχει διχογνωμία. Ορισμένες επιστημονικές εταιρείες και φορείς συνιστούν η τακτική μαστογραφία να γίνεται κάθε χρόνο, άλλες υποστηρίζουν να γίνεται κάθε δύο χρόνια, ενώ αλλού εφαρμόζονται προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου με μαστογραφίες ανά τριετία.
Και σ΄ αυτή την περίπτωση η συζήτηση για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αφορούν την εφαρμογή της μαστογραφίας για πληθυσμιακά προγράμματα.
Η Ε.Α.Ε. συστήνει τον πληθυσμιακό έλεγχο με μαστογραφία κάθε δύο έτη. Για την κάθε ατομική περίπτωση, όμως, ο θεράπων γιατρός είναι σε θέση να επιλέξει το καταλληλότερο χρονικό διάστημα για την επανάληψη της προληπτικής μαστογραφίας (ένα ή δύο έτη)
Έχω μεγάλη αγωνία μήπως εμφανίσω καρκίνο. Αν κάνω κάθε έξι μήνες μαστογραφία δεν είναι καλύτερα;
Όχι. Κατ’ αρχάς ο καρκίνος δεν είναι μία ασθένεια που μέσα σε έξι μήνες θα εμφανιστεί και θα γίνει ορατή σε μαστογραφία. Ο καρκίνος είναι μία ασθένεια που εξελίσσεται για μεγάλο χρονικό διάστημα έως ότου γίνει αντιληπτός. Ένα υποθετικό κέρδος έξι μηνών στη διάγνωση με μαστογραφία δεν θα έκανε τη θεραπεία πιο αποτελεσματική, ενώ παράλληλα θα οδηγούσε σε αναίτια έκθεση των γυναικών σε ακτινοβολία και σε σπατάλη οικονομικών πόρων.
Αν μία γυναίκα είναι 70 ετών θα πρέπει να συνεχίσει να κάνει προληπτικά μαστογραφία;
Οι έρευνες για τον πληθυσμιακό έλεγχο που έχουν γίνει ως σήμερα, δεν έχουν περιλάβει γυναίκες αυτής της ηλικίας ή μεγαλύτερες. Έτσι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για το κατά πόσο κάτι τέτοιο θα πρόσφερε συνολικά κάποιο ουσιαστικό όφελος.
Η Ε.Α.Ε. συστήνει να συνεχίζεται ο τακτικός προληπτικός μαστογραφικός έλεγχος στις ηλικιωμένες γυναίκες, εφ ’όσον αυτές έχουν καλή υγεία και επαρκές προσδόκιμο ζωής. Ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται συχνότερα στις μεγάλης ηλικίας γυναίκες και στις ημέρες ο αριθμός τους αυξάνει συνεχώς. Η έγκαιρη ανακάλυψη του καρκίνου σ’ αυτές τις γυναίκες μπορεί να οδηγήσει σε καλά αποτελέσματα και να τους προσφέρει περισσότερα χρόνια ζωής.
Έχω ένα πρόβλημα στο αριστερό στήθος, γιατί πρέπει να κάνω μαστογραφία και στα δύο;
Στο μαστογραφικό έλεγχο λαμβάνονται δύο λήψεις από κάθε μαστό. Για την αναγνώριση κάποιου μη φυσιολογικού ευρήματος είναι αναγκαίο να συγκριθεί η εικόνα του ενός μαστού με εκείνη του άλλου. Εκτός αυτού και ο μαστός χωρίς προβλήματα κατά την κλινική εξέταση θα πρέπει να ελέγχεται μήπως έχει κάποιο που δεν έχει γίνει αντιληπτό.
Είμαι 25 ετών και έχω ένα πρόβλημα στο στήθος. Ο γιατρός μου συνέστησε να κάνω υπερηχογράφημα. Γιατί δεν μου ζήτησε να κάνω μαστογραφία, αφού αυτή είναι πιο ειδική εξέταση;
Οι λόγοι που ο γιατρός αποφάσισε να συμπληρώσει την κλινική εξέταση με το υπερηχογράφημα και όχι με μαστογραφία είναι : α) Η πυκνότητα του στήθους σ’ αυτή την ηλικία που κάνει εξαιρετικά δύσκολη την ανακάλυψη κάποιων ανωμαλιών στη μαστογραφία, β) η ελάχιστη πιθανότητα που υπάρχει να εμφανιστεί καρκίνος σ’ αυτή την ηλικία, γ) η αποφυγή ακτινοβόλησης, επειδή είναι περισσότερο επικίνδυνη σε νέα άτομα και, τέλος, δ) η καλή ικανότητα διάγνωσης των παθήσεων αυτής της ηλικίας με το υπερηχογράφημα.
Ο γιατρός μου συνέστησε να κάνω μία προληπτική μαστογραφία, αλλά το τμήμα μαστογραφίας που απευθύνθηκα είχε πολύ δουλειά και μου έκλεινε ραντεβού μετά τρεις μήνες; Τι μπορώ να κάνω;
Οι μαστογραφίες πρέπει να γίνονται σύντομα, αν απ’ αυτές εξαρτάται η διάγνωση κάποιας πάθησης, ιδιαίτερα του καρκίνου. Αν η μαστογραφία γίνεται για προσυμπτωματικό έλεγχο ( προληπτική μαστογραφία), η καθυστέρηση δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις και η γυναίκα μπορεί να περιμένει εφ’ όσον εμπιστεύεται το συγκεκριμένο τμήμα. Αν, όμως, η γυναίκα έχει πολύ άγχος και αγωνία για το πιθανό αποτέλεσμα, τότε καλό είναι να μην περιμένει και να αναζητήσει κάποιο άλλο πιο εύκαιρο τμήμα μαστογραφίας. Μια εναλλακτική λύση, αν η γυναίκα επιθυμεί να κάνει τη μαστογραφία της σε δημόσιο νοσοκομείο, είναι να επισκεφθεί τα απογευματινά ιατρεία. Το κόστος της εξέτασης στα δημόσια νοσοκομεία είναι πάρα πολύ χαμηλό (από 16 – 20 Ευρώ).
Γιατί άλλες γυναίκες λένε ότι δεν αισθάνθηκαν πόνο κατά τη διενέργεια της μαστογραφίας και άλλες αναφέρουν ότι τις πόνεσε πολύ;
Για να γίνει η μαστογραφία και να είναι ευκρινής χρησιμοποιώντας τη μικρότερη δυνατή ακτινοβολία θα πρέπει ο μαστός να πιεστεί ανάμεσα στη πλάκα στήριξης (κάτω από την οποία μπαίνει το ακτινογραφικό φιλμ) και την πλάκα συμπίεσης και έτσι να «απλωθεί» και να λεπτύνει το πάχος του μαστού ώστε οι ακτίνες να το διαπεράσουν ευκολότερα. Αυτή η πίεση είναι που μπορεί να προκαλέσει πόνο. Αυτό συμβαίνει σε ορισμένες καταστάσεις που το στήθος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην πίεση, όπως π.χ. όταν η μαστογραφία γίνει λίγο πριν από την έναρξη της περιόδου (τότε που το στήθος βρίσκεται υπό τάση) ή όταν στο στήθος υπάρχουν μεγάλες κύστεις.
Επειδή την πίεση τη ρυθμίσει ο τεχνικός του ακτινολογικού τμήματος, η γυναίκα μπορεί να του αναφέρει αν αισθανθεί πόνο και αυτός ανάλογα να ρυθμίσει την πίεση.
Τέλος, συχνά οι γυναίκες είναι αναστατωμένες και έχουν φόβο ότι η εξέταση θα είναι επώδυνη και αυτό τις κάνει πιο ευαίσθητες στο αίσθημα του πόνου. Γι’ αυτό και είναι καλό η γυναίκα να είναι ψύχραιμη. Θα την βοηθήσει να αισθανθεί λιγότερη ενόχληση από την πίεση.
Έχω μικρό στήθος. Αυτό δυσκολεύει τη μαστογραφία;
Δεν υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα εκτέλεσης της μαστογραφίας σε γυναίκες με μικρά στήθη. Απλώς, ο τεχνικός θα πρέπει να σας τοποθετήσει σωστά και να προβεί στις κατάλληλες για την περίπτωση ρυθμίσεις για την ακτινοβόληση. Σ΄ ότι αφορά τη διάγνωση, οι μικροί μαστοί είναι συνήθως πυκνοί και αυτό δυσκολεύει την ανάδειξη των αλλοιώσεων στη μαστογραφία.
Έχω πολύ μεγάλο στήθος. Αυτό προκαλεί δυσκολίες στη μαστογραφία;
Όχι. Χρειάζεται όμως προσοχή στη σωστή τοποθέτηση, έτσι που να ακτινογραφηθεί όλο το στήθος και να μη μείνει εκτός κάποιο τμήμα του. Οι ρυθμίσεις του μηχανήματος προσαρμόζονται από τον τεχνικό, ενώ συχνά χρησιμοποιείται ακτινογραφικό φιλμ μεγαλύτερων διαστάσεων. Σ’ ότι αφορά τη διάγνωση συνήθως οι μεγάλοι μαστοί είναι πιο λιποβριθής και επομένως λιγότερο πυκνοί.
Τι είναι το υπερηχογράφημα και γιατί δεν χρησιμοποιείται αντί της μαστογραφίας στον προληπτικό έλεγχο;
Θεωρείται εξέταση συμπληρωματική στη μαστoγραφία. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να διευκρινίσει αν μία μάζα που φαίνεται στην μαστογραφία είναι κύστη (περιέχει υγρό) ή είναι συμπαγής. Πράγματι το υπερηχoγράφημα δε χρησιμoπoιεί ακτινoβoλία, αλλά υπερήχoυς, δηλαδή ήχoυς σε πoλύ υψηλή συχνότητα, πoυ δεν μπoρoύν να γίνoυν αισθητoί από τo ανθρώπινo αυτί.
Έτσι επιλέγεται ως μέθοδος εξέτασης σε νεαρές γυναίκες όπου η πιθανότητα να εμφανιστεί καρκίνος είναι πολύ μικρή, και που οι καλοήθεις παθήσεις μπορεί εέυκολα να αναγνωριστούν ( π.χ. τα ινοαδενώματα).
Το υπερηχογράφημα χρησιμοποιείται συχνότερα σε γυναίκες με πολύ ακτινοσκιερό μαστό (δηλ. με στήθος έντονα άσπρο στη μαστογραφία), για να είναι σίγουρος ο γιατρός ότι δεν κρύφτηκε κάποιος μικρός όγκος μέσα στο γενικότερα πολύ σκιερό στήθος. Μία νέα τεχνική υπερηχoγραφήματoς, τo έγχρωμo υπερηχoγράφημα, βελτιώνει σε ειδικές περιπτώσεις τη διαγνωστική ικανότητα της εξέτασης.
Το υπερηχογράφημα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την μαστογραφία στον προσυμπτωματικό έλεγχο, καθώς δεν είναι σε θέση να εντοπίσει τις μικροαποτιτανώσεις και έτσι θα χαθεί ένα πολύ μεγάλο ποσοστό κακοήθων νεοπλασιών οι οποίες μπορούν να θεραπευτούν πλήρως (τα καρκινώματα in situ).
Διάβασα ότι η μαγνητική τoμoγραφία είναι καλύτερη από τη μαστογραφία ενώ ταυτόχρονα δεν εκπέμπει ακτινοβολία. Μήπως πρέπει να κάνω μαγνητική τομογραφία αντί της μαστογραφίας;
Tα τελευταία χρόνια, oλoένα και πιo συχνά χρησιμoπoιείται η μαγνητική τoμoγραφία στη διερεύνηση παθήσεων τoυ μαστoύ. Σε oρισμένες περιπτώσεις, η διαγνωστική ακρίβειά της είναι καλύτερη εκείνης της μαστoγραφίας, αλλά η πoλυπλoκότητα της διεξαγωγής της, τα συνολικά υψηλότερα ποσοστά ψευδών αποτελεσμάτων και τo υψηλό κόστoς πoυ τη συνoδεύει, καθιστoύν την ευρεία χρήση της πρoβληματική.
Καμία μεγάλη επιστημονική εταιρεία ή οργανισμός δεν προτείνει τη χρήση μαγνητικής τομογραφίας για προληπτικό έλεγχο του πληθυσμού. Η μόνη ένδειξη (και αυτή χωρίς να υπάρχει αξιολόγηση σ’ ότι αφορά την επίδραση στην επιβίωση) είναι να συστήνεται η μαγνητική τομογραφία σε γυναίκες στην υψηλότερη κλίμακα επικινδυνότητας να εμφανίσουν καρκίνο, δηλ. σ’ εκείνες που έχουν μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA-1 και BRCA-2.
* Ο Ευάγγελος Φιλόπουλος είναι Χειρουργός, Διευθυντής Κλινικής Μαστού Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» και Πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.
Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.
Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.