Η επιστήμη ως θεοκεντρικό εργαλείο ανθρωπιάς - Μήνυμα για την εορτή των Τριών Ιεραρχών

† Ο Γουμενίσσης ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Αγαπητοί μου, μαθητές, δάσκαλοι και καθηγητές, της Α/βάθμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης της Παιονίας και της Γέφυρας, η σημερινή γιορτή των Τριών Ιεραρχών, είναι ειδικά αφιερωμένη σε σας, γιορτή του καθενός σας προσωπικά, γιορτή της Παιδείας συλλογικά μέχρι πρότινος. Μια γιορταστική ευλογία και γιαυτό διέξοδος ελπίδας στις όποιες αγωνίες και αστοχίες του εκπαιδευτικού προγραμματισμού, τον οποίο καλείσθε να τρέφετε με την ενεργό προσωπική συμμετοχή σας. Διδάσκοντας και μαθαίνοντας. Στοχεύοντας σε ένα ασφαλέστερο μέλλον δικό σας και της κοινωνίας όλης, με εφόδια την πολυμερή και πληρέστερη γνώση, την παιδαγωγική και μορφωτική αρτιότητα, τη διαπροσωπική και συμμετοχική εξάρτυση.
Διδάσκοντας και μαθαίνοντας. Είναι η αιτία του σημερινού συνεορτασμού μας μαζί σας. Είναι ο βραχυπρόθεσμος στόχος και η πρώτη-πρώτη δικαίωση λειτουργίας της μικρής κοινωνίας του σχολείου, στο οποίο προσβλέπουμε με τόσην ελπίδα γονείς και στελέχη της κοινωνίας. 

Βεβαίως, σήμερα διδάσκει η μαθαίνει κανείς “εξίσου άμεσα” και με άλλους τρόπους, με τις τεράστιες επικοινωνιακές ευκαιρίες της εποχής μας. Άλλο όμως πράγμα η αμεσότητα της εκπαιδευτικής παρουσίας, με τα ανεύρετα αλλού και μοναδικά αγαθά, και άλλο πράγμα η δικτύωση στις άψυχες “ζωντανές ευκαιρίες” δια μέσου των κάθε λογής πληκτρολογίων. 

Η εγγύτητα της ατομικής μετοχής και του διαπροσωπικού συμμετοχικού διαλόγου δεν υποκαθίσταται από τις ηλεκτρονικές εικόνες και τα ηλεκτρονικά ακούσματα· έχουν κι αυτά την αξία και τη χρησιμότητά τους, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την παράσταση και την… απόσταση της αναπνοής δασκάλων, μαθητών και συμμαθητών.

Διδάσκοντας και μαθαίνοντας. Ποιά γνώση, ποιά κατάρτιση, ποιά παιδεία; Βρεθήκατε εγγύτερα από μας (που μορφωθήκαμε σε μιας προγενέστερης εποχής σχολεία) μέσα στους ραγδαίους ρυθμούς του παγκοσμίου επιστημονισμού και στις απρόβλεπτες εξελίξεις των ηλεκτρονικών δυνατοτήτων. Όλα αυτά, σαν μια χοάνη δίχως πια τέλος, απορροφούν σταδιακά την επίσημη κρατική εκπαιδευτική στοχοθεσία, τα μαθησιακά και γονεϊκά μορφωσιακά όνειρα, τις ολοέν και περισσότερες διδακτικές προϋποθέσεις.

Διδάσκοντας και μαθαίνοντας. Καταρχήν πρέπει να συνομολογήσουμε ότι είναι σπουδαία αυτή η πρωτόγνωρη εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Αν το εξετάσουμε θεολογικά, συνιστά μια μορφή αξιοποίησης, καλλιέργειας και καρποφορίας (έστω όχι την πληρέστερη) των θεόσδοτων ταλάντων της λογικότητας και της γνώσης, της διανόησης και της επιστήμης, της δημιουργικότητας και της επικράτησης των ανθρώπων. 

Με επικοινωνία και διανομή των “ανακαλύψεων” δίχως αποστάσεις χωροχρόνου. Με αποδέκτη ωφέλειας από τα αλλεπάλληλα επιστημονικά ευρήματα την παγκόσμια κοινωνία. Αυτό που τόσους αιώνες δεν κατόρθωσε η ανθρωπότητα, δηλαδή τη συλλογικότητα της ανθρωπιάς, το επιχειρεί σήμερα υπό τη μορφή της άμεσης διανομής και καρπώσεως των επιστημονικών και τεχνολογικών αγαθών. Εδώ όμως εντοπίζεται και ένα πολύ-πολύ μεγάλο πρόβλημα.

Διδάσκοντας και μαθαίνοντας. Ο τρόπος της παγκόσμιας αξιοποίησης της επιστημονικής και τεχνολογικής-ηλεκτρονικής ραγδαίας εξελίξεως. Έστω κι αν “διανέμεται” αμεσότερα στον πανανθρώπινο “καμβά”, ωστόσο τελικά το καρπώνονται ιδιοτελώς οι λίγοι. Στα χρόνια μας διογκώνεται το συμφέρον των λίγων και ο στεναγμός των πολλών. 

Πληροφορούμεθα αποκαρδιωτικά από τη μια τον πλουτισμό κάθε μορφής μιας διεθνούς οικονομικής μειοψηφικής ηγεμονίας κι από την άλλη την υστέρηση των λαών. Η δίψα της γνώσης δεν ικανοποιείται με τη μάθηση. Λαχταρά να βρει μια θέση εξάρτησης στο σύστημα του παγκοσμίου ολιγαρχικού πλουτισμού. Δηλαδή, με απογοήτευση μεταφυσική (δεν θα μιλήσω για την πνευματική αξιολόγηση, από θεολογικής πλευράς) διαπιστώνουμε ότι δεσπόζει και σήμερα στη χρησιμοθηρία της επιστήμης και της τεχνολογίας ο μακραίων πτωτικός κοινός παρονομαστής: ο ατομισμός και η ιδιοτέλεια, το “εγώ και για μένα”, το πρώτο και καίριο λάθος του προπάτορά μας, η αποικιοκρατία της αδικίας και της ατομικότητας, η ναρκοθέτηση της ανθρωπιάς και της διαπροσωπικής κοινωνίας.

Διδάσκοντας και μαθαίνοντας. Τι να γυρέψουμε; Τι να γνωρίσουμε; Τι να μεταδώσουμε; Με τι να ξαναφτιάξουμε την ανθρωπινή ταυτότητα του δικού μας διανθρώπινου σκηνικού; Σαν εισφορά ποιητική και δημιουργική και ουσιώδη στο παγκόσμιο σκηνικό, που μας δελεάζει με την προγραμματισμένη επιφάνεια τόσων και τόσων συστημάτων, για να κρύψει την αρρωστημένη υποδομή του. Πρέπει να σταθούμε ρωμαλέα και αποφασιστικά, σαν άλλοι Μεγαλέξανδροι, σαν άλλοι Μακρυγιάννηδες, σαν Ρωμιοί, στη χρήση της εξέλιξης, της προόδου, της επιστήμης. Στο πως και στο γιατί, στον τρόπο και το στόχο. Με προτεραιότητα τον άνθρωπο.

Διδάσκοντας και μαθαίνοντας.Η ζωή των Τριών Ιεραρχώνκαί η βιοτή τους διατρέχονταν και διαπνέονταν από την ζωήρρυτη αύρα της χάριτος του Παναγίου Πνεύματος. Αυτό τους κατέστησε σοφούς κατά Θεό και κατά κόσμο, έτσι ώστε να χειραγωγούν ασφαλώς και αισίως τους ανθρώπους προς την αιωνιότητα. Προσέδωσαν θεοκεντρική διάσταση στον ανθρώπινο δυναμισμό που είχε εγκλωβισθεί θεωρητικά και πρακτικά στον “επιστημονισμό” και την “τεχνολογία” του πτωτικού κόσμου με τις χαμερπείς και χαμαίζηλες επιθυμίες του.Τρεις κορυφαίες μορφές, τόσο μεγάλες αλλά και τόσο δικές σας. 

Δικές μας: του δικού μας πολιτισμού, της δικής μας προόδου, της δικής μας αξιοσύνης. Ο Βασίλειος: μικρόσωμος, ασθενικός και λιγόχρονος, όμως στάθηκε κυριολεκτικά πανεπιστήμονας για τα χρόνια του (σήμερα ίσως να γινόταν επιπλέον και διαστημικός και βιοχημικός), που υπηρέτησε τον άνθρωπο της εποχής του θεολογικά, λειτουργικά, ποιμαντικά, φιλανθρωπικά, δικαιοπρακτικά, με τέτοιο δυναμισμό ώστε να λυγίζουν μπροστά του οι παντοδύναμες πολιτικές εξουσίες και να θυσιάζονται σπλαχνικά για τους πεινασμένους οι πλούσιοι χωρίς αντιρρήσεις! 

Ο Γρηγόριος: επιστήμονας ολκής και σπάνια ποιητική υπερευαίσθητη φλέβα, διακόνησε τους ανθρώπους των χρόνων του με ειρηνοφόρο έμπνευση αυτοθυσίας και ουράνια θεολογική φώτιση, κυριολεκτικά αλύγιστη ματωμένη καρδιά των κοινωνικών-εκκλησιαστικών κρίσιμων αναγκών της εποχής του. Κι ο Ιωάννης: σαν πανεπιστήμονας πνευματικός γιατρός ρητορεύοντας μόνο την αλήθεια και διεκδικώντας για χάρη του κοσμικού συνόλου ασυμβίβαστος την κοινωνική δικαιοσύνη και τη διανθρώπινη ηθική, ώσπου ευτελίστηκε από τους άπληστους εξουσιαστές και πέθανε καταδιωγμένος.

Διδάσκοντας και μαθαίνοντας. Η σημερινή γιορτή, με τέτοια παραδείγματα αμείωτης φωτεινότητας, μας θυμίζει κάτι σπουδαίο: ότι οφείλουμε κι εμείς να χειριστούμε την επιστημοσύνη και τον τεχνολογικό πολιτισμό του 21ου αιώνα σαν εργαλείο ανθρωπιάς και μόνο ανθρωπιάς. Να μην θωρούμε τους συνανθρώπους μας σαν άψυχους αριθμούς επενδυτικών χειρισμών. Αλλά μοναδικές ευκαιρίες προσφοράς του εαυτού μας. Με το Θεό των Τριών Ιεραρχών μας αρχή και τέλος της ζωής μας. Για να καταξιώνεται ο κόσμος μας, με τη δική μας αποφασιστική παρεμβατικότητα. Είναι η ουσία του λεβέντικου πολιτισμού μας.

Χρόνια πολλά σε όλους σας. Καλή δύναμη στην εκπαιδευτική συμμετοχική δημιουργία όλων σας.