Η σημαία ως σύμβολο του οικονομικού εθνικισμού

Κείμενο: Όμηρος Ταχμαζίδης
Δικτατορία: Την περίοδο της δικτατορίας «εμηνύθησαν 150 Κοζανίτες γιατί δεν έβαλαν τις σημαίες», όπως σημειώνει σε τίτλο της η φιλοδικτατορική εφημερίδα «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ» (φύλλο 13 Οκτωβρίου 1973, σ. 9): η υποχρεωτική ανάρτηση της σημαίας αφορούσε στην επέτειο της απελευθέρωσης της Κοζάνης – δεν ξέρω την τύχη αυτών των μηνύσεων, αλλά υπενθυμίζω ότι μετά από δέκα μήνες κατέρρευσε η δικτατορία.

Η πολυχρησία: Η σημαία και η σημασία της επανέρχονται κάθε τόσο στο προσκήνιο: είτε όταν τυχαίνει να είναι σημαιοφόρος κάποιος ξένος μαθητής, είτε στους ποδοσφαιρικούς αγώνες και τους πανηγυρισμούς, είτε όταν εορτάζουμε κάποια εθνική ή τοπική επέτειο – ακόμη και στις συζητήσεις εάν πρέπει να έχει πάνω στο κοντάρι της σταυρό ή όχι. 

Υπάρχουν και άλλα σοβαρά ή φαιδρά που αφορούν τη χρησιμοποίηση της σημαίας: ο καταδικασμένος πρωτοδίκως σε ισόβια κάθειρξη Βασίλης Παπαγεωργόπουλος κατά τη διάρκεια της δημαρχιακής θητείας του τοποθέτησε σε διάφορα σημεία της πόλης πανύψηλους μεταλλικούς στύλους όπου ακόμη και σήμερα αναρτώνται η ελληνική, η ευρωπαϊκή και η σημαία του δήμου Θεσσαλονίκης – σε πλατείες, δίπλα σε μνημεία, σε δημόσια κτήρια. 

Αυτές οι σημαίες πολλές φορές μετατρέπονται εξ αιτίας της έκθεσής του σε ακραία καιρικά φαινόμενα σε κουρέλια: ένα επιπρόσθετο κόστος για το δήμο Θεσσαλονίκης εξ αιτίας μιας ακόμη εκδοχής του εθνολαϊκιστικού κιτς– σημειωτέον ότι οι αντικαταστάσεις δεν γίνονται τακτικά και οι σημαίες κουρέλια κυματίζουν δοξάζοντας τον πατριωτισμό του φυλακισμένου δημάρχου και των συνεργατών του.

Η μεταστροφή: Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 υπάρχει μια μεταστροφή προς την διευρυμένη δημόσια χρήση της σημαίας: στον τύπο της Θεσσαλονίκης μετά τα συλλαλητήρια για τη Μακεδονία, εμφανίζονταν σε κάθε εθνική επέτειο μια καταχώρηση της δημοτικής αρχής στις τοπικές εφημερίδες με την παρότρυνση του δημάρχου της πόλης (Ντίνου Κοσμόπουλου και αργότερα Βασίλη Παπαγεωργόπουλου) προς τους Θεσσαλονικείς να αναρτήσουν τη σημαία τους στο μπαλκόνι του σπιτιού τους – την περίοδο της δικτατορίας ο κόσμος εξαναγκαζόταν να αναρτήσει σημαία στο μπαλκόνι ή στην αυλή του, σήμερα υπάρχουν άτομα που έχουν αναρτημένη τη σημαία στο μπαλκόνι τους καθόλη τη διάρκεια του έτους. Αλλαγή ιδεολογικού παραδείγματος!

Η υπενθύμιση: Στο Διαδίκτυο η εθνική σημαία χρησιμοποιείται από πάρα πολλά άτομα που θέλουν να δηλώσουν «Έλληνες»: υπενθυμίζω έναν σημαντικό προβληματισμό του Άγγλου φιλοσόφου Μπέρτραντ Ράσσελ αναφορικά με τη σημαία – «Η σημαία είναι το σύμβολο του έθνους στην πολεμική αρετή του. Υποβάλλει μάχες, πολέμους, κατακτήσεις, και πράξεις ηρωισμού. Η βρετανική σημαία υποβάλλει σ΄ έναν Βρετανό τον Νέλσωνα και το Τραφάλγκαρ, όχι τον Σαίξπηρ ή τον Νεύτωνα ή τον Δαρβίνο. 

Τα όσα έγιναν από τους Άγγλους για την ανάπτυξη του πολιτισμού της ανθρωπότητας δεν έγιναν κάτω από το σύμβολο της σημαίας, και δεν ανακαλούνται στο νου όταν με σεβασμό προσβλέπουμε προς αυτό το σύμβολο. Τα καλύτερα έργα των Άγλλων έγιναν από αυτούς όχι σαν έργα Άγγλων, αλλά ατόμων. Τα έργα που οι Άγγλοι κάνουν με τη συνείδηση ότι έιναι Άγγλοι και γιατί είναι Άγγλοι, είναι πολύ κατώτερης ποιότητας. Αλλά αυτά τα έργα μας καλεί να θαυμάσουμε η σημαία. Και ό,τι είναι αλήθεια για τη βρετανική σημαία είναι επίσης αλήθεια για την αστερόεσσα, ή τη σημαία κάποιου άλλου ισχυρού κράτους». [Education and Social Order, 1932, ελλ. Έκδοση Εκπαίδευση και κοινωνική τάξη, 1976]

Λαθραίο σήμα κατατεθέν: Τελευταία και στο εμπόριο η σημαία αποτελεί παράγοντα διαφήμισης – τα διάφορα «ελληνικά προϊόντα» φέρουν στη συσκευασία τους απεικονίσεις της σημαίας, ενώ υπάρχουν και σούπερ μάρκετ που εξειδικεύονται στην πώληση ελληνικών προϊόντων. Στην εποχή της κρίσης η σημαία εμφανίζεται ως σήμα κατατεθέν του οικονομικού εθνικισμού: ποιος έχει το copyright για τη χρήση του εθνικού συμβόλου;

Η πληθωρική χρήση του συμβόλου της σημαίας βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τους φόβους και τις φοβίες των σύγχρονων Ελλήνων, την ανημποριά τους: το κατ΄ εξοχήν σύμβολο της υποτιθέμενης πολεμικής αρετής έχει εκπέσει σε εμπορικό σήμα – διάφορα διαφημιστικά πολυσέλιδα διαφημιστικά έντυπα πολυκαταστημάτων απεικονίζουν τα προϊόντα σε προσφορά μαζί με μια ελληνική σημασία, ως ένδειξη της ελληνικής προέλευσης τους.

Η λογοτεχνία: Στο μυθιστόρημα του Παύλου Μάτεσι «Η μητέρα του σκύλου» μια γιγαντιαία σημαία μετατρέπεται στην Κατοχή σε εσώρουχα μικρών παιδιών: η λογοτεχνία των προηγούμενων ετών πορευόταν σε αντίστροφη φορά προς την εθνικιστική κατρακύλα – ή μήπως κάνω λάθος στο συγγραφέα και το μυθιστόρημα;

Σημείωση: Η πεντηκοστή τέταρτη (54) ημέρα της απεργίας στο εργοστάσιο της Κόκα Κόλα Θεσσαλονίκης συμπίπτει σήμερα με την έκδοση του ακόλουθου Δελτίου Τύπου της ΓΣΕΕ: «Το Γενικό Συμβούλιο της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας, ομόφωνα υιοθέτησε, σήμερα 22.12.2013, δύο ψηφίσματα που κατατέθηκαν στο προεδρείο.

Το Πρώτο Ψήφισμα κατετέθη από εκπροσώπους των εργαζομένων του εργοστασίου της Τρία Έψιλον (Coca Cola) στη Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με το οποίο καταγγέλλεται η εργοδοσία και εκπρόσωποί της για εκφοβισμό, τρομοκράτηση και ευθεία παρέμβαση στην οικογενειακή ζωή των εργαζομένων-απεργών, επικοινωνώντας με μέλη των οικογενειών τους και προσφέροντας την τριπλάσια αποζημίωση, προκειμένου να «σπάσουν» τον αγώνα.

Το Δεύτερο Ψήφισμα κατετέθη από μέλη της εφημερίδας «Εργατικής Αλληλεγγύης», στελέχη της οποίας καταγγέλλουν ότι διώκονται μετά από μήνυση συνεργατών της Χρυσής Αυγής.

Και στις δύο περιπτώσεις εκφράζεται η αμέριστη συμπαράσταση και αλληλεγγύη, ενώ τα κείμενα των ψηφισμάτων καταχωρούνται στα επίσημα πρακτικά της συνεδρίασης του Γενικού Συμβουλίου» - οι εξελίξεις γίνονται κάθε ημέρα πιο ενδιαφέρουσες. Στο εργοστάσιο της Θεσσαλονίκης η Coca Cola έχει αναρτημένη σε ένα τεράστιο σιδερένιο στύλο μια ελληνικη σημαία, για αντίπραξη οι απεργοί ανάρτησαν μια ελληνική σημαία σε ένα… καλάμι: αλλά τα καλύτερα νέα για την Coca Cola (“έτσι έγινε κράτος η Coca Cola”) έρχονtαι από τον Ορχομενό!