Κρυφός και φανερός αντισημιτισμός

Κείμενο: Όμηρος Ταχμαζίδης
Στη συγκέντρωση του Πανεργατικού Αγωνιστικού Μετώπου (ΠΑΜΕ) που πραγματοποιήθηκε στην πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης, την ημέρα της έλευσης του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στη Διεθνή Έκθεση τα μεγάφωνα κάποια στιγμή μετέδιδαν ένα μελοποιημένο ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη.

Στο συγκεκριμένο ποίημα ο ποιητής εκφράζεται με χαρακτηριστικό για την εποχή του Μεσοπολέμου αντισημιτικό τρόπο: προφανώς ο τραγουδοποιός και οι οργανωτές του συλλαλητηρίου γοητεύθηκαν από την «κριτική» του ποιήματος στην ιμπεριαλιστική-καπιταλιστική Αμερική (στο Μεσοπόλεμο ήταν ακόμη νωπή η έκδοση με τον τίτλο «Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού» που υπέγραφε ο αρχηγέτης των Μπολσεβίκων) και δεν αντιλήφθηκαν ότι επρόκειτο για αντικαπιταλιστική κριτική συντηρητικού, αντιδραστικού τύπου: φαινόμενο σύνηθες στην περίοδο του Μεσοπολέμου με ακραία εκδοχή του τη φασιστική και τη νατσιστική πολιτική και κοινωνική ιδεολογία και πρακτική.

Οι «σύντροφοι» του ΠΑΜΕ φαίνεται ότι δεν αντιλήφθηκαν το ύφος και το είδος της αντικαπιταλιστικής διάθεσης του αυτόχειρα ποιητή, ούτε φυσικά και τον αντισημιτικό χαρακτήρα του ποιήματος: αλλά αυτό που δεν αντιλήφθηκαν οι «σύντροφοι» φαίνεται ότι το αντιλαμβάνονται πολύ καλά οι «ροπαλοφόροι συναγωνιστές» - αμέσως μετά τη σύλληψη του «αρχηγού» τους και των συνεργατών του στον ιστότοπο της νατσιστικής οργάνωσης αναρτήθηκε το ποίημα του Κ. Καρυωτάκη συνοδευόμενο μάλιστα και από την «φιλολογική-πολιτική» ανάλυσή του από κάποιο στέλεχος που υπογράφει με το όνομα Βασίλης Καραΐσκος (αληθινό όνομα ή ψευδώνυμο δεν έχει σημασία) και καλεί τα μέλη και τους φίλους της οργάνωσης σε… αγώνα. Αγώνα ενάντια στον «αμερικανοσιωνισμό».

Η σπουδαιοφάνεια της κλήσης σε αγώνα επιχειρείται να διασφαλιστεί με τους αντισημιτικούς στίχους του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη: «Λευτεριά, Λευτεριά, θα σ΄ αγοράσουν/ έμποροι και κονσόρτσια κι Εβραίοι…» - το πανικοβλημένο στέλεχος προσπαθεί μέσω Διαδικτύου να δώσει θάρρος στους σαστισμένους υποτακτικούς του «αρχηγού»: «Τιμή και Δόξα στους φυλακισμένους συναγωνιστές μας».

Ας μην προστρέξουν οι πρόχειροι στις μεροληπτικές κρίσεις τους περί ιδεολογικής σύμπτωσης των άκρων και άλλα τοιαύτα: η κατάσταση είναι εξαιρετικά περίπλοκη στην ελληνική κοινωνία για να ξεφεύγουμε κάθε φορά με κουτοπονηριές και ανέξοδες ρητορείες.

Επειδή έχω αναφερθεί και αλλού στον αντισημιτισμό της Αριστεράς εγκαταλείπω το παράδειγμα με το ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη και δε δίνω συνέχεια, αλλά δεν εγκαταλείπω την χρονική περίοδο του Μεσοπολέμου, γιατί θέλω να δώσω συνέχεια σε σχέση με ένα άλλο ιστορικό πρόσωπο της εποχής και τη συνάφειά μας: τον Ίωνα Δραγούμη. Πρόκειται για την κατ΄ εξοχήν εμβληματική φυσιογνωμία των ποικίλλων αποχρώσεων του νεοελληνικού εθνικισμού: μια πηγή και για τους «συναγωνιστές» με τα ρόπαλα και τα μαχαίρια.

Η περίπτωση του Ίωνος Δραγούμη είναι ενδεικτικότατη για τον ελληνικό πολιτικό αντισημιτισμό: και είναι ο αντισημιτισμός του που τον συνδέει τόσο στενά με τους Έλληνες νεονατσιστές – στο έργο του «Όσοι ζωντανοί» ο Ι. Δραγούμης εκφράζει μια «πρωτοφασιστική» αντίληψη για τη ζωή και την κοινωνία: «Και εκείνα τα έθνη φτωχαίνουν και κατακτούν κοινωνίες όπου οι άνθρωποι όλοι ισοπεδώνονται μικραίνοντας και γενάμενοι φιλήσυχοι χωρίς ορμές πολλές και έντονες, χωρίς πλούτη από νιάτα, δίχως τρέλα και λαχτάρες και καρδιοχτύπια, δίχως τυχοδιωκτική όρεξη, χωρίς λάμψη, χωρίς πολεμική μανία» [ «Όσοι ζωντανοί»]

Το ιστορικό ίνδαλμα των Ελλήνων εθνικιστικών (συνταγματικών, αντιδημοκρατικών και νατσιστών) δεν μένει μόνο στον εκθειασμό της έντασης και της βίας, αλλά προχωράει και στην περιγραφή του αντιθέτου: «Οι κουρασμένοι κάνουν κοινωνίες εβραίικες με μόνο σκοπό τη γενική αλληλοβοήθεια, οι κουρασμένοι που δεν έχουν πια ορμές μόνο γούστα, οι κουρασμένοι που μόνο τη ζωούλα τους κυττάζουν, που αλτρουΐζουν μόνο για να υπηρετήσουν καλλίτερα το μικροσυμφέρο τους, οι κουρασμένοι που το στρατιωτικό γι΄ αυτούς είναι βάσανο, γιατί δεν υπηρετεί τη ζωούλα τους, οι κουρασμένοι που εχθρούς δεν έχουν». [«Όσοι ζωντανοί»]

Η ρητορεία σε «θεωρητικά» κείμενα της Χρυσής Αυγής για την αρχαία Σπάρτη και για την ομηρική εποχή παραπέμπει στην «πολεμική μανία» του Ίδα. Η εντιμότητα και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου που σκέφτεται εκχωρεί στον όποιο αντίπαλο αυτό που του αναλογεί: στην προκειμένη περίπτωση ένα ελάχιστο πολιτικό-ιδεολογικό κίνητρο, ακόμη και όταν αφορά μια πολιτική απανθρωπίας που ασκείται από μια «ιδεόπληκτη συμμορία» ή «συμμορία ιδεόπληκτων» - οι όροι εναλλάσσονται χωρίς να αναιρείται το ιδεολογικό πολιτικό στοιχείο. 

Ο στιγματισμός του νατσιστικού συνονθυλεύματος ως κοινής εγκληματικής οργάνωσης υποδηλώνει αδυναμία του δημοκρατικού πολιτεύματος και κυρίως των συντηρητικών δυνάμεων του να απεγκλωβιστούν από εκείνα τα στοιχεία της πολιτικής τους που τα μοιράζονται με τους εκπροσώπους του «κακού».

Και ο πυρήνας του «κακού» και στον Ίωνα Δραγούμη και στους «ροπαλοφόρους ιδεοληπτικούς» είναι ο αιώνιος Εβραίος. Ο Ίων Δραγούμης καταγράφει τα συναισθήματα του ήρωά του: «Του Αλέξη η ψυχή, συναρπασμένη από σιχαμάρα για το μικράνθρωπο, φώναζε ολημερίς’ – Κάτω οι Μασόνοι, οι Εβραίοι, οι Σοσιαλιστές!» [«Όσοι ζωντανοί»] 

Εδώ έχουμε όλη τη δέσμη της αντισημιτικής ιδεοληψίας, η οποία εκφράζει στο ακέραιο και τους σύγχρονους νεονάτσηδες: ο μικράνθρωπος του Ίωνος Δραγούμη, σε συμμετρία με τον υπεράνθρωπο του Φρειδερίκου Νίτσε, θα αντικατασταθεί από τους θιασώτες του Αδόλφου Χίτλερ με τη λέξη «υπάνθρωπος» - ο «μικράνθρωπος» διατηρεί κάτι από την ανθρωπιά του και για τους εχθρούς του, αντίθετα ο «υπάνθρωπος» βρίσκεται στο έλεος των … «υπερανθρώπων»!

Οι ρίζες: Η αναζωογόνηση της φυλετικής και εθνικιστικής παράνοιας λαμβάνει χώρα στην πατρίδα μας στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Είναι τότε που κάποιοι ανατρέχουν στις «πηγές» του ελληνικού εθνικισμού για να συγκροτήσουν τον πολιτικό τους λόγο στο πλαίσιο των νέων ιδεολογικών και πολιτικών αναζητήσεων, που άφηνε ξοπίσω της η κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ: η σαστιμάρα δεν αφορούσε μόνο την κομμουνιστική Αριστερά, αλλά και το αντικομουνιστικό συντηρητικό στρατόπεδο, το οποίο δεν είχε πλέον αντίπαλο απέναντι στον οποίο θα προσδιοριζόταν – ακριβώς αυτή την περίοδο επανεκδίδεται το βιβλίο «Όσοι ζωντανοί» του Ίωνος Δραγούμη (1993) από τις εκδόσεις «Φιλόμυθος» με «Εισαγωγή και Σημειώσεις» του καθηγητή πανεπιστημίου Θ. Καλαφάτη και με πρόλογο του βουλευτή Θεσσαλονίκης Δημήτρη Σταμάτη (σήμερα υπουργός Επικρατείας στην κυβέρνηση του κουμπάρου του Αντώνη Σαμαρά).

Η επαναπρόσληψη της σκέψης του Ίωνος Δραγούμη στα πρώτα χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και του κομμουνιστικού μπλοκ καταγράφει εμμέσως κάποια από τα ίχνη των οδών που οδήγησαν στο σημερινό αδιέξοδο της χώρας: η προσέγγιση του περιεχομένου του βιβλίου «Όσοι ζωντανοί» από τον βουλευτή τότε Δημήτρη Σταμάτη είναι ενδεικτική της οπισθοδρόμησης του φιλελεύθερου χώρου και της προσπάθειας της συντηρητικής εθνικιστικής πτέρυγας της Νέας Δημοκρατίας να αλλάξει την ατζέντα συζήτησης στις τάξεις του κόμματος και τις πολιτικές του προτεραιότητες – «… το κράτος έχει παραμείνει το ίδιο [σ.σ. με εκείνο της εποχής του Ι. Δραγούμη], ως θεσμική οργάνωση και λειτουργία με τον απόλυτο – αλλά και περισσότερο απολυταρχικό στις μέρες μας – χαρακτήρα του. 

Η νοοτροπία του είναι ακόμη χειρότερη σήμερα με τον υποβιβασμό της ελληνοκεντρικής αντίληψης και την απόλυτη απομίμηση των δυτικών προτύπων, η οποία πολλαπλασιάσθηκε μετά την κατάρρευση της κομμουνιστικής ιδεολογίας και [σ. 21>] του σοβιετικού συστήματος που επενεργούσαν ως απλό αντίβαρο».

Η ανάγνωση του Δημήτρη Σταμάτη βασίζεται στον διάχυτο «αντιφραγκισμό», «αντιδυτικισμό» της περιόδου σε μεγάλο τμήμα της συντηρητικής πολιτικής τάξης και διανόησης, σε μια προσπάθεια αναπροσανατολισμού και αναζήτησης νέου αντιπάλου και εχθρού. 

Η νέα καρλσμιτιανή διάταξη εμπεριέχει έντονο αντιαμερικανισμό δεξιού συντηρητικού τύπου: τώρα εμφανίζεται δίπλα στον οικονομικό αντι-ιμπεριαλισμό της Αριστεράς ο πολιτισμικός αντι-ιμπεριαλισμός της συντηρητικής εθνικιστικής δεξιάς: η δεξαμενή επιρροής για τους νάτσηδες διευρύνονταν χωρίς να έχουν συμβάλλει αυτοί καθόλου προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά ο χρόνος δούλευε στο εξής υπέρ τους – χρειαζόταν απλώς ο κατάλληλος καιρός, η κατάλληλη ευκαιρία.

Ο Δημήτρης Σταμάτης αποφαίνεται για το ελληνικό κράτος της περιόδου και τα προβλήματα του: «Η διαφορά αυτή στην αντίληψη και τη νοοτροπία είναι ίσως ο κρίσιμος κόμβος που φωτίζει από άλλη σκοπιά την πραγματικότητα του νεοελληνικού κράτους: αισθάνεται το ίδιο ως κατώτερο και μειονεκτικό απέναντι στα άλλα «προηγμένα» κράτη της Δύσης και καταφεύγει στα φώτα εκείνων των Ελλήνων οι οποίοι έχουν αποδεχθεί τη δουλική αυτή νοοτροπία, εκείνων οι οποίοι έχουν θέσει ως σκοπό της ζωής τους, και τον έχουν [σ. 26.] πετύχει, να προσαρμοσθούν πληρέστερα στα αμερικανικά και δυτικά πρότυπα ζωής’ είναι γνωστοί τεχνοκράτης, οι ειδικοί οι οποίοι, και αν ακόμη έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα «δεν πατούν σήμερα Ελλάδα», όπως λέει ο λαός» [σ. 25-26]. Εάν σήμερα ξαφνιάζει η φρασεολογία περί «Γραικύλων» του αρχηγού των Ελλήνων νεοχιτλερικών, δε θα πρέπει να αφιερώσει κανείς πολύ κόπο για να διαπιστώσει σε ποια ακριβώς χρονική περίοδο η διάταξη εχθρού και φίλου παίρνει την ακραία μορφή του δίπολου «προδότης»-«πατριώτης»: είναι η εποχή που μεσουρανεί το λεγόμενο «μακεδονικό».

Ο επαρχιώτικος αντιαμερικανισμός δραγουμικών καταβολών του Δημήτρη Σταμάτη είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα: «το σημερινό κράτος έχει, σε σύγκριση με το προηγούμενο, ένα κοινό χαρακτηριστικό, παρέμεινε ελλαδικό, με την έννοια που τον είδε δώσει ο Δραγούμης, ως μιμητικό κάθε τι του φράγκικου, του Ευρωπαϊκού και του αμερικανικού, πρώτον, και ως ομφαλοσκοπικό, δεύτερον, με την έννοια ότι ο απόλυτος συγκεντρωτισμός του το έχει καταστήσει δέσμιο των γραφειοκρατών.

Μετά τον πόλεμο το κράτος έγινε ακόμη περισσότερο μιμητικό προς τους ξένους και κυρίως τους Αμερικανούς’ η νοοτροπία των γραφειοκρατών και των περισσότερων πολιτικών, και όχι τόσο του ίδιου του λαού, ήταν έντονα παραχωρητική προς ό,τι ερχόταν από έξω, από τη Δύση’ θυμίζει τους Γραικύλους της ρωμαϊκής εποχής. Αυτή η παραχωρητικότης κυριαρχούσε και κυριαρχεί στη στάση των κυβερνήσεων στα εθνικά θέματα – π.χ. στο θέμα των Σκοπίων – στη μεταφορά, χωρίς κριτική αξιολόγηση όλων των προτύπων ζωής από την Αμερική…» [σ. 31]

Η αφορμή: Δεν είναι μόνο η επικαιρότητα γύρω από τον εγκλεισμό των ηγετών του νατσιστικού πολιτικο-εγκληματικού σχηματισμού που με οδήγησε σε αυτές τις παρατηρήσεις: σημερινή ανάρτηση σε μπλογκ της Θεσσαλονίκης με τον τίτλο «33 απολύσεις στην Coca Cola και πολύ καλά κάνει!» αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, και το βάθος του ελληνικού αντισημιτισμού – έχω γράψει επανειλημμένα διάφορα επικριτικά άρθρα εναντίον της πολιτικής της Coca Cola 3 E, αλλά αυτό το αντισημιτικό χάλι του συγκεκριμένου άρθρου υπερβαίνει τα εσκαμμένα και προσβάλλει τόσο τους απεργούς όσο και τους πολίτες της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας. 

Το χάλι στα πιο ακραία… χάλια του! Είναι προφανές ότι ο ανώνυμος αρθρογράφος δεν ενδιαφέρεται ούτε για τις επιχειρήσεις, ούτε για τους εργαζόμενους, ούτε για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας: η ύπουλη αντικατάσταση του όρου πολυεθνική Coca Cola με το χαρακτηρισμό «εβραϊκή» καταγράφει την έκταση του αντισημιτισμού στην ελληνική κοινωνία – επειδή, όμως, οι καιροί είναι πολύ «παράξενοι» καλά θα κάνουμε να προβληματιστούμε για την ιδιόρρυθμη αυτή υποστήριξη στην πολυεθνική Coca Cola… με τον χαρακτηρισμό της ως «εβραϊκής». Οι ανακοινώσεις της εργατικής πλευράς μπορεί να είναι πολλές φορές σκληρές ή και μονόχνοτες, αλλά ποτέ δεν είναι… αντισημιτικές.

Ποιος θα είχε όφελος από αυτόν τον αναδυθέντα αιφνιδιαστικά στο προσκήνιο αντισημιτισμό στην αντιπαράθεση της πολυεθνικής Coca Cola με τους τριάντα τρεις απολυμένους εργαζόμενους;

[Για τον αντισημιτισμό βλ. τις πρόσφατες αναρτήσεις στο Διαδίκτυο: Όμηρος Ταχμαζίδης, Πολιτική ολιγωρία και ανάδυση της απανθρωπίας, Όμηρος Ταχμαζίδης, Ο κοινός μας παρονομαστής με το «κακό»]