Ιωάννα Καρυστιάνη, Κουστούμι στο χώμα - Η εκδίκηση, σαν εκκάλυψη του ιερού στο μύθο

Γράφει ο Φώτης Μισόπουλος                                                      -Μόνο το κουστούμι είναι στο χώμα.Το σώμα το παίρνει η ψυχή μαζί της στον ουρανό.Τα οστά είναι ένα ενθύμιο, είπε κι έχυσε στα βότσαλα απ' την τσικουδιά του αδερφού του (1)
Με αφορμή τον “Μυστικό λόγο” του Πλωτίνου ο Camus αντιστοιχεί στην “μοίρα της ψυχής” μια γλωσσική εικονοπλαστική που συμπίπτει με το μυθιστόρημα: "Αν θέλεις να κάνεις φιλοσοφία, γράψε μυθιστόρημα” (2). Μέσα στον μυθιστορηματικό λόγο, κατά τον Camus,οι έννοιες αποκτούν λειτουργικότητα και οργανικότητα στις διαστάσεις ενός ιστορημένου πραγματισμού(3). Ο μυθιστορηματικός λόγος διαμορφώνει ιδανικά πλαίσια για την ανάπτυξη φιλοσοφικών σκέψεων: γίνεται λόγος εξομολογητικός-στοχάζομαι πάνω στο μυθ-ιστορικό γεγονός σημαίνει τοποθετούμαι απέναντι στο παράλογο,στην εξέγερση και στο ιερό (4), περνώ από περιοχές φιλοσοφιών του άμορφου, στη διαλεκτική των φιλοσοφιών του μύθου. Άλλωστε κάθε φιλοσοφία δεν είναι παρά μια δικαίωση αυτής της ίδιας (5).

Η απομόνωση του ιερού στον μύθο, πηγάζει από τη θεική (divin) καταγωγή του και την αναπαραγωγή του ίδιου κατά την διαδικασία της θρησκευτικής (religieux) υποστασιοποίησης του όντος.
Ο μύθος αναδύεται μέσα στο σκληρό μεσογειακό chiaroscuro. Η διάδοσή του έχει την ανάγκη της φιλοσοφίας του odierno (καθημερινού) και της τελετουργίας. Η τελευταία είναι η ορατή συμμετοχή στο μυθο-λογικό δρώμενο ως οικειοποίηση και οντικοποίηση του θρησκευτικού. Ο θάνατος, και κατ' επέκταση ο φόνος, στη μεσογειακή μυθο-λογική είναι μέρος της τελετουργικής πράξης, σπάραγμα της σκληρής παραβίασης της ιερότητας που κατέχει ο μύθος, ουσία της εν τω βάθει πρωτόγονης (primitive) θρησκευτικότητας της ομάδας. Έτσι η εξ ορισμού ιερότητα της ζωής, πρέπει να προστατευτεί και να προστατέψει την μυθο-λογική και μυθική υπαρκτικότητά της, να διασωθεί απ' την βλασφημία ή την ιεροσυλία του διασυρμού, να εξιλεωθεί και να διατηρήσει την υστεροφημία στην κοινωνική τοπογραφία του φονικού.
Το κουστούμι στο χώμα είναι η Ερινύα και η Νέμεση -η Αδράστεια-η αναπόδραστη επιταγή που οδηγεί στην αγιότητα μέσα από την τύψη. Στον εξιλασμό απ' την κάθαρση της τραγωδίας. (6)
Ο θάνατος περιέχει τη σύνθεση της διαλεκτικής του μύθου:
την εξέγερση, την άκρα μαρτυρία στο παράλογο και τη λογική του. Το παράλογο,τότε, θα μπορούσε να προσδιορισθεί σαν η διαφύλαξη της αντινομίας στην ετερότητα, σαν το δικαίωμα στην ερμηνεία της αμφισημίας του ιερού, αλλά και σαν συνθηκολόγηση, σ' έναν ενδοτισμό μέσα απ' τον φόβο.
Κρήτη, Μάνη, Σικελία, Σαρδηνία, Κορσική...: είναι κομμάτια του Μεγάλου Μεσογειακού Ηλιοτρόπιου(7). Η Μεσόγειος είναι η μεταφορά-η αλληγορία- των Μεγάλων Μύθων και των Μεγάλων Θρησκειών. Η ηλιοκεντρικότητα του Διαχρονικού Μύθου του Ανθρώπου,είναι πέρα απ' το μυθολογικό γιατί είναι πια μυθική και αιώνια.
Ενώ ο φόνος της εκδίκησης είναι μια πληθωρική, αλλά περιθωριακή και περιμετρική έκφραση της “βούλησης για δύναμη” της νιτσεικής νοηματολογίας, η επιστροφή του Ρουσιά και η συνάντησή του με τον “άλλο” Ρουσιά είναι η “αιώνια επιστροφή του ομοίου”, το “άνοιγμα” (das offnen) του χαιντεγγεριανού τοπίου μέσα σε μια νιτσεικού τύπου εκμυστήρευση: Η λύση και ο από “μηχανής θεός”. Η άβυσσος των δυο είναι η κατανόηση του ιερού. Αυτή η αστείρευτη εσωτερική ηλιακή παρουσία του μυθικού αποδιώχνει σταδιακά τη σκιά της Νέμεσης:
Ο Ρουσιάς αυτή την συνάντηση δεν την φαντάστηκε όπως άλλες, που δεν επρόκειτο να συμβούν, την προέβλεψε, γιατί θα συνέβαινε, μπορεί σε δύο, μπορεί σε τρία χρόνια, δε θα αργούσε.
Θα ήταν Δεκέμβρης, θα είχε βρέξει, το χώμα θα μύριζε και τα μελίσσια θα γυρόφερναν τις ανθισμένες κουμαριές.(8)

Σημειώσεις
(1) Ιωάννα Καρυστιάνη, ο.π.σελ.276-277
(2) Ελένη Ποταμιάνου-Παλλάντιου, η μυθολογική του Albert Camus,ελληνικά γράμματα,1996,σελ.17.
(3) ο.π.σελ.13.
(4) ο.π.σελ.18-25.
(5) ο.π.σελ.29.
(6) Ελληνική μυθολογία,επιμέλεια Ι.Θ.Κακριδη,β'τόμος,οι θεοί,σελ. 258-για την ταυτοσημία και ταυτολογία της Νέμεσης και της Αδράστειας,σε μια εκδοχή του μύθου.
(7) Ζακ Ντερριντά, η Λευκή Μυθολογία- Τα άνθη της Ρητορικής: το Ηλιοτρόπιο
(8) Ι.Καρυστιάνη.ο.π.σελ.377