Στο Βαλτοτόπι της Γουμένισσας το φετινό αντάμωμα των Κιζδερβενιωτών

†Ο Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως & Πολυκάστρου Δημήτριος
Ο ναός της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στο Βαλτοτόπι, στα χρόνια της ποιμαντορίας μας, υποδέχθηκε επανειλημμένα το «Αντάμωμα των Κιζδερβενιωτών», της δεύτερης και κυρίως της τρίτης και τέταρτης γενιάς Ρωμηών προσφύγων από την Μικρασία στην Ελλάδα.

Πριν εκατό και πλέον χρόνια (1920-2025), άνθρωποι ριζωμένοι για αιώνες σε μια ευνοημένη γεωγραφικά και οικονομικά κοιλάδα της ευρύτερης περιοχής της Νικομήδειας, 100 χλμ από την Κωνσταντινούπολη, εξαναγκάστηκαν σε προσφυγική μετανάστευση και μετεγκαταστάσεις πρώτα στην Κίο της Βιθυνίας και έπειτα στις μόλις ελευθερωμένες Δυτική Θράκη και Κεντρική Μακεδονία. 

Ο καημός του Ελληνισμού της Ανατολής μετακενώθηκε στα σπλάχνα της αρχαιόθεν Μητέρας Πατρίδας. Είτε μέσω των ημιαπελευθερωμένων περιοχών της Αν. Θράκης και των ελευθερωμένων νησιών του Αιγαίου είτε ακόμη και μέσω των σημερινών περιοχών της Συρίας και του Λιβάνου (που ελέγχονταν από την Γαλλία). Εμπρός στον νεοοθωμανικό και νεοτουρκικό τρόμο που, οργανωμένος σε τακτικές γενοκτονίας, θα εκθέριζε ζωές και ελπίδες, εμπρός στα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων επί της Ανατολίας, κατατρεγμένη από την πίεση της Μικρασιατικής τραγωδίας και των μετέπειτα συμφωνιών η Ρωμηοσύνη μεταφυτευόταν από τις πατρογονικές εστίες της (από τα αρχαία μέχρι και τα νεότερα χρόνια) στην αρχαία μητρική εστία της εθνικής και πολιτιστικής της μακραιωνίας, μικρότερη κρατικά, αλλά πάντως ελεύθερη.

Πιο ταιριαστή αφιέρωση από την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού δεν υπήρχε για τον νεότερο Ναό Βαλτοτοπίου-Καμποχωρίου. Στήθηκε την δεκαετία του 1950 και θύμιζε την δύναμη του Σταυρού στα θαύματα είτε της νίκης είτε της επιβίωσης, αλλά πάντως της ρωμαλέας τόλμης των προσφύγων.

Ειδικά, για τους Κιζδερβενιώτες του Βαλτοτοπίου-Καμποχωρίου θύμιζε την ημέρα της τοπικής «γενοκτονικής» απειλής που τους στοχοποίησε ανήμερα του Τιμίου Σταυρού το 1920. Η πρόνοια του Θεού το όρισε και γλίτωσαν, με σημάδι προειδοποίησης τον σκοτωμό του Βασίλη και της Τριανταφυλλιάς Κεμπάρογλου. Οι υπόλοιποι κάτοικοι αντιστάθηκαν και απομάκρυναν τους Τσέτες, μολονότι ο περισσότερος ανδρικός πληθυσμός είχε επιστρατευθεί στα τάγματα εργασίας.

Αναγκαστικά, εγκατέλειψαν το Κίζδερβεντ και μετακινήθηκαν σταδιακά στο Κέρεμιτ και το Παζάρ-κιοι μέσα σε ελάχιστες ημέρες, καταλήγοντας στην Κίο λόγω συμπτύξεως εκεί του ελληνικού στρατού. Με την Μικραστιατική Καταστροφή, όπως όλοι όσοι διασώθηκαν σε πρώτη φάση τότε, μεταβιβάστηκαν κι αυτοί στη Ραιδεστό και την Σηλυβρία και έπειτα σιδηροδρομικώς μέσω Αδριανουπόλεως-Διδυμοτείχου στους «σταθμούς μετεγκατάστασής» τους: (1922) στην Κομοτηνή με προσωρινή περιπλάνηση σε διάφορα χωριά της, τελικά δε (1924) διεσπαρμένοι κατά οικογένειες και συγγενείς στα χωριά Πάνδροσος-Καλλιθέα Κομοτηνής, Γκιόνα και Όλβιο Ξάνθης, Φωτολ(ε)ίβος και Καλλιθέα Δράμας, Νικομηδινό Θεσσαλονίκης, Ν. Τρίγλια Χαλκιδικής, Κρύα Βρύση Γιαννιτσών, Γερακώνα-Φιλυριά-Ρύζια-Πολύπετρο-Καμποχώρι και Βαλτοτόπι Κιλκίς, ελάχιστοι δε στην Αθήνα.

Από τις έρευνες των σημερινών απογόνων και τις δημοσιεύσεις των Συλλόγων ή τις καταγραμμένες αναμνήσεις (εκ πατρικών αφηγήσεων) της δεύτερης γενιάς, η μακρά ιστορία και δημιουργικότητά τους στη Μικρά Ασία, όπως και ο δραματικός ξερριζωμός και η εγκατάσταση και το νέο ρίζωμά τους, δημοσιεύονται σε διαδικτυακές αναρτήσεις είτε και σε αυτοτελή τεύχη:

https://www.facebook.com/100064752004495/posts/ιστορικη-αναδρομη-του-κιζδερβεντχρηστοσ-κυμπαριδησ-εκπαιδευτικός-ερευνητής-της-ι/842430479143122/

https://xronos.gr/reportaz/oi-kizderveniotes-antamonoyn-stin-kallithea-tis-rodopis

https://www.facebook.com/politistikosnikomidinou/?locale=el_GR

Πολύ ενδιαφέρουσα η συνέντευξη του Βαλτοτοπίτη Γεωργίου Παντικίδη, Κιζδερβενιώτη δεύτερης γενιάς, πατέρα του σημ. Προέδρου του Δημ. Συμβουλίου Παιονίας, δίνει μια εκτενέστατη, γλαφυρή, μα και αληθινή καταγραφή της προσφυγικής φυγής, μετεγκατάστασης και κυρίως των τρομερών δυσκολιών της οικονομικής τους εδώ μετεπιβίωσης. Όλα όσα έλεγε αξίζουν να μελετηθούν στα χρόνια μας, στα χρόνια με τις λιγότερες αντοχές και τα ελάχιστα ίχνη υπομονής. Αξιοπρόσεχτη η θύμησή του για τις νεότερες εδώ τραγικότητες επί Εμφυλίου, με την πυρπόληση του σπιτιού τους και την θαυμαστή διάσωση μόνο μιάς εικόνας, της Παναγίας Ελεούσης (https://archive.istorima.org/interviews/EL-26666).

Στα δικά μας χρόνια διοργανώνονται σχεδόν κάθε χρόνο τα λεγόμενα «ανταμώματα» σε χωριά της Θράκης και της Μακεδονίας. Ο Πολυκράτης Παντσίδης από το Πολύπετρο απαριθμούσε σε παλαιότερη ανάρτησή του το 2018 επανειλημμένες τέτοιες ετήσιες διοργανώσεις, που αρκετές, αν όχι οι περισσότερες πραγματοποιήθηκαν σε χωριά της περιοχής μας, όπως και η φετινή διοργάνωση στο Βαλτοτόπι.

https://maxitis.gr/panellinia-sunantisi-kizdervinioton-valtotopi-polukratis-pantsidis/

https://www.eidisis.gr/politistika/92-xronia-meta-…pali-mazi.html

https://xronos.gr/epikairotita/oi-kizderveniotes-thrakis-sto-4o-panellinio-antamoma.

Δεν θα επιμείνουμε στις πολύτιμες αυτές κοινωνιολογικές-ιστορικές-εθνικές καταγραφές ούτε και στα πολλαπλά μηνύματα που εκπέμπουν, παρά μόνον σε δυό-τρία ακροθιγώς.

o Στις πιο οριακές αποθλίψεις της ιστορίας, ο ατομικός-οικογενειακός και ο κοινοτικός-συλλογικός ηρωισμός (όχι απλώς της ανάγκης, αλλά και της λεβεντιάς και του φιλότιμου) κρατήθηκε από το χέρι του Θεού, της Παναγίας, των Αγίων, πιάστηκε από το χέρι των ηρώων του. Και ρίζωσε με την ίδια τόλμη, όπου κι αν βρέθηκε, όπως όταν πρωτοβρέθηκε στις αλησμόνητες πατρίδες.

o Ο χιλιοκλαδεμένος κορμός της Ρωμηοσύνης, επειδή είχε ευλογημένες και μαρτυρικές ρίζες, δεν έπαυσε να ξαναδίνει κλαδιά καρποφορίας, όπου κι αν στάθηκε, όπου κι αν απάγγιασε.

o Κι ήσαν τόσο δυνατές, βαθειές οι χιλιοτραβηγμένες αυτές ρίζες (στις τόσες ανελέητες σφαγές και προσφυγιές της εθνικής μας και εκκλησιαστικής ιστορίας), που μέχρι τώρα, σ᾽ αυτήν την ώρα και την μεταώρα του «άϋλου τεχνητοπολιτισμού», δεν έπαυσαν να βγάζουν ανθρώπους με συναισθήματα ανθρωπινά, αν μη και τίμια κι αγιασμένα.

o Ο κόσμος μας, αν και παρωθημένος μετανάστης της βαθειάς πίστης και των ιερών παραδόσεων, κατά βάθος αρχίζει να διψά πως να ξαναβρεί και να κρατηθεί από τις ιστορικές και πολιτισμικές ρίζες του. Κι εδώ αξίζουν συγχαρητήρια στους τοπικούς Συλλόγους για τα «ανταμώματα».

o Η ευλογημένη παράδοση, αν μείνει απότιστη στις καρδιές και στις συνεγερτικές μνημοσύνες, αυτό είναι που θα μεταποιήσει τους ανθρώπους των μεταπροόδων όχι απλά ξερριζωμένους, αλλά ξέπνοους ανθρώπους.Τα «άϋλα τεχνητο-ριζώματα» ψυχή δεν έχουν ούτε και μεταδίδουν ψύχωμα κι εμψύχωση.

Για όλα συνομίλησαν με το βλέμμα της ψυχής τους, άλλη μια χρονιά φέτος, οι Κιζδερβενιώτες από διάφορα μέρη της Μακεδονίας και Θράκης, ερχόμενοι στο Βαλτοτόπι.

Πρώτα για να λειτουργηθούν μαζί στον ενοριακό Ναό Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, για την φετινή σταυροαναστάσιμη απόδοση της κυριώνυμης εορτής. Προσκυνώντας την αγία Παρασκευή στο μεγάλο προσκυνητάρι του αριστερού κλίτους μαζί με την εικόνα της Υψώσεως. Αγία Παρασκευή ήταν ο ναός τους στο Κίζδερβεντ, κι εκεί ετοιμάζονταν να τελέσουν την εόρτια αγρυπνία του Σταυρού, όταν τους πρόλαβαν τα γεγονότα της επίθεσης από τους Τσέτες και της αναγκαστικής μετοίκησης και τελικά προσφυγιάς.

Τελέσαντες κι εμείς την καθιερωμένη μας πλέον αγρυπνία στο παρεκκλήσιο του Κυρίου Παντοκράτορος στο Επισκοπείο, προσήλθαμε και χοροστατήσαμε στην θεία Λειτουργία, προσειπόντες κηρυγματικά τα του προαιωνίου μυστηρίου και της δυνάμεως του Σταυρού, που είναι η δύναμη και η καταξίωση και θεανθρώπινη σωτηρία της θεόδοτης και θεόσωστης ύπαρξής μας. Εδώ άλλωστε στοχεύει και η υπομονή μας στις όποιες ιστορικές ταλαιπωρίες και δοκιμασίες, ακόμη και τις πιο οριακές.

Έπειτα προέστημεν του Μνημοσύνου μετά κολλύβων εμπρός του νεότερου μνημείου των Κιζδερβενιωτών στον αύλειο χώρο και δεηθήκαμε υπέρ αναπαύσεως των αμέτρητων εν Μικρά Ασία θυμάτων της Ρωμηοσύνης, αλλά και των Μικρασιατών προσφύγων πατέρων και αδελφών μας, ιδία των Κιζδερβενιωτών, των κεκοιμημένων παρ᾽ ημίν.

Επακολούθησε κατάθεση στεφάνων από τους εκπροσώπους του κ. Δημάρχου και του Δήμου Παιονίας και τους εκπροσώπους των κατά τόπους Συλλόγων Κιζδερβενιωτών με επιστέγασμα τον Εθνικό μας Ύμνο.

Στην θεία Λειτουργία, το Μνημόσυνο και τις εκδηλώσεις συμμετείχαν ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Παιονίας κ. Ιωάννης Παντικίδης, ο Αντιδήμαρχος κ. Κύρος Καλαβάζης, ο Πρόεδρος της ΔΕΥΑΠ κ. Τριαντάφυλλος Ναλμπάντης, ο Πρόεδρος της ΤΚ Ρυζίων-Βαλτοτοπίου-Καμποχωρίου κ. Χριστόδουλος Τσεσμετζής και η Πολιτευτής κα. Καλλισθένη Πάκα.

Επαινέσαμε τους πάντες για την σταθερή τους αποφασιστικότητα να θυμούνται και να τιμούν τις ρίζες τους με τα ανταμώματα αυτά, που είναι μια σπουδαία διδαχή της ιστορίας στους νεότερους και τα παιδιά. Επαινέσαμε και τον φίλεργο και ευλαβέστατο εφημέριο π. Φώτιο Φιλιππόπουλο, νεαρό πολύτεκνο ιερέα, κατ᾽ επιστήμην γεωπόνο, για την φλογερή προσλαλιά του περί της ηρωικής και πονεμένης μας ιστορίας και της ιερής μας παραδόσεως.

Μετά από υπαίθρια δεξίωση της Ενορίας, οι προσελθόντες μετέβησαν στο χώρο του σταδίου, για την καθιερωμένη ομιλία, το γεύμα και τους παραδοσιακούς χορούς μέχρι τις απογευματινές ώρες. Οι μετασχόντες ανανέωσαν την υπόσχεση για το αντάμωμα της επόμενης χρονιάς.

Μέχρι τότε, οι μεν απανταχού Κιζδερβενιώτες θα αναθερμαίνουν την λειτουργική ευλογία και την παραδοσιακή ανατροφοδοσία των προγενέστερων και του φετινού «ανταμώματος».

Δι᾽ ημάς δε τους υπολοίπους και κάθε προσκυνητή του Ναού τρεις επιδαπέδιες πινακίδες στην πρόσφατη βοτσαλωτή επίστρωση της αυλής θα θυμίζουν έστω και σπαράγματα της Κιζδερβενιώτικης εκατονταετίας που ξεκίνησε τραγικά, αλλά ο Θεός την οικονόμησε προνοητικά.

Οι πάντες, εισερχόμενοι στην αύλεια είσοδο - σαν εκείνους που εγκαταστάθηκαν εδώ πριν τέσσερις γενιές- θα βηματίζουμε εικονικά τις διαδρομές τους: (1920-Κίζδερβεντ), (1921-Κίος), (1922-Κομοτηνή), (1923-Βαλτοτόπι).

Για να σταθούμε στην τελική ένδειξη (ες αεί-Ρωμηοσύνη).

Και να προχωρήσουμε στους αναβαθμούς του Ναού, τους αναβαθμούς της σωτηρίου δυνάμεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, ώστε να βιώνουμε την σωτήρια φιλανθρωπία του Θεού, την εν Χριστώ φιλανθρωπία του Θεού για μας και για τον κόσμο όλο.