Θυμάστε τι έγινε τέτοιες ημέρες πριν τέσσερα χρόνια στον Έβρο; - Τι είναι το Τρίγωνο του Κάραγατς…;

Γράφει ο Παναγιώτης Γεωργιάδης
Τέτοιες ημέρες πριν ακριβώς τέσσερα χρόνια…
Έπρεπε να προσπαθήσουν να εισβάλουν χιλιάδες παράνομοι, ώστε να πέσουν επιτέλους τα φώτα της δημοσιότητας στο βόρειο τμήμα του νομού Έβρου και περισσότερο στο συνοριακό σταθμό στο χωριό Καστανιές. Είναι σίγουρο πως μεγάλο μέρος των Ελλήνων δεν ξέρει που ακριβώς πέφτει αυτή η περιοχή, ούτε την έχει ποτέ επισκεφτεί, αλλά ούτε και γνωρίζει ιστορικά στοιχεία.

Εκτός των ντόπιων, οι μόνοι που επισκέφτηκαν αυτό το σημείο, ήταν οι διερχόμενοι ταξιδιώτες που είχαν προορισμό την Αδριανούπολη. Κι αυτό γιατί ταξιδιωτικά γραφεία κυρίως της βόρειας Ελλάδας, Θεσσαλίας αλλά και Αθήνας, «ανακάλυψαν» μόλις πριν λίγα χρόνια αυτή την ενδιαφέρουσα πόλη στην οποία ζούσαν κάποτε χιλιάδες Έλληνες...

Η αγαπημένη όλων η Κωνσταντινούπολη έπεφτε λίγο μακριά, αλλά και ήταν πιο ακριβή και χαοτική. Αντίθετα η Αδριανούπολη είναι δίπλα στα σύνορα, έχει καλή και συμμαζεμένη ανατολίτικη αγορά, ωραίο φαγητό, φτηνή διαμονή σε καλά ξενοδοχεία.

Έπεσε και η ισοτιμία της Τουρκικής λίρας και έδεσε το γλυκό…Τι άλλο να ζητήσει ο ταξιδιώτης του Σαββατοκύριακου; Και αν οι Κήποι ήταν το δημοφιλές σημείο διέλευσης για όσους πήγαιναν στην Πόλη, ξαφνικά οι ταπεινές και απομακρυσμένες Καστανιές πήραν ζωή βλέποντας να περνούν από εκεί δεκάδες τουριστικά λεωφορεία, από και προς την Ελλάδα.

Υπόψη ότι αυτό το σταθμό χρησιμοποιούν και πολλοί Βούλγαροι που επισκέπτονται την Τουρκία. Αποτέλεσμα ειδικά το καλοκαίρι να δημιουργούνται μεγάλες ουρές και πολύωρες αναμονές. Πολλοί επίσης είναι και οι Τούρκοι που επισκέπτονται κυρίως την Ορεστιάδα για ψώνια, φαγητό στις ψαροταβέρνες και ουζερί, μα κυρίως για το φτηνό αλκοόλ.

Τα σύνορα στις Καστανιές

Οι τηλεοπτικές εικόνες που βλέπαμε τότε χωρίζονταν σε δύο γεωγραφικά σημεία (φώτο από Google Earth): To πρώτο είναι μέσα στο χωριό Καστανιές. Εκεί είναι ο Ελληνικός αστυνομικός-τελωνειακός έλεγχος και τα Duty Free, τα οποία είναι δίπλα στο βενζινάδικο της EKO και εμφανιζόταν συνεχώς σαν τηλεοπτικό φόντο. Εκεί υπήρχε απόλυτη ησυχία και δεν συνέβαινε τίποτα.

Τα γεγονότα συνέβαιναν λίγο πιο πέρα και σε απόσταση μόλις οκτακοσίων μέτρων. Εκεί είναι το δεύτερο γεωγραφικό σημείο όπου είναι η συνοριακή γραμμή Ελλάδας-Τουρκίας. Εκεί βρίσκεται το φυλάκιο με τον τελευταίο Έλληνα στρατιώτη, ενώ ακριβώς σε λίγα μέτρα απόσταση είναι και ο τελωνειακός έλεγχος των Τούρκων αλλά και το υπερυψωμένο φυλάκιο.

Είναι το σημείο που συνέβαιναν τα επεισόδια, με τα καπνογόνα και τον πετροπόλεμο. Είναι εκεί που λέει από την μια πλευρά προς Τουρκία «Στο Καλό» και από την άλλη προς τη χώρα μας « Ελλάδα, Καλώς Ήλθατε». Αφού λοιπόν το φυσικό σύνορο μεταξύ των δύο χωρών είναι ο ποταμός Έβρος, τότε γιατί βλέπουμε σκηνές από χωράφια, φράχτες κτλ; H απάντηση ακούει στο προγεφύρωμα (ή αλλιώς "εξέχουσα") του Καραγάτς.

Το προγεφύρωμα του Καραγάτς

Δυστυχώς οι ιστορικές συγκυρίες, δημιούργησαν μια «ευάλωτη περιοχή» και για τις δυο χώρες που ακούει στο Τρίγωνο, ή Προγεφύρωμα ή αλλιώς "εξέχουσα" του Καραγάτς. Και αν στο μεγαλύτερο μέρος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το σύνορο είναι ο ποταμός Έβρος, αντίθετα στο βόρειο τμήμα λίγο πιο πάνω από την Ορεστιάδα, το σύνορο είναι χερσαίο.

Μια λωρίδα τουρκικού εδάφους εισέρχεται στην ελληνική επικράτεια, δυτικά του ποταμού Έβρου, απέναντι από την Αδριανούπολη και έχει συνολική έκταση 22,5 τ.χλμ. και μήκος 12 χιλιόμετρα. Μέσα σε αυτό το θύλακα βρίσκεται και η ομώνυμη πόλη ( Karagaac στα τουρκικά). Πως προέκυψε όμως αυτή η εδαφική ιδιαιτερότητα μεταξύ των δύο χωρών; Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Βρισκόμαστε στο 1920. Με τη Συνθήκη των Σεβρών την 10η Αυγούστου, έρχεται η ειρήνη ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις Συμμαχικές Δυνάμεις μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου και διαμοιράζονται εδάφη. Μεταξύ άλλων παραχωρούνταν στην Ελλάδα τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, η περιοχή της Σμύρνης, αλλά και η ανατολική Θράκη μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας κοντά στην Κωνσταντινούπολη.

Δυστυχώς ακολουθεί η Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 και η ελληνοτουρκική ανακωχή των Μουδανιών τον Οκτώβριο του 1922. Ο ποταμός Έβρος αποτέλεσε το φυσικό σύνορο μεταξύ των δυο χωρών, με την Αδριανούπολη να περνά σε τουρκικά χέρια και το Καραγάτς να παραμένει στην Ελλάδα. Ωστόσο, η ανακωχή των Μουδανιών προέβλεπε συμμαχική κατοχή του Καραγάτς προς αποφυγή προστριβών ελληνικού και τουρκικού στρατού.

Ειδικά η Γαλλία υποστήριζε με ζήλο την ουδετερότητα της περιοχής, ενώ θεωρούσε αδύνατη την παραμονή του ελληνικού στρατού. Γάλλοι αλλά και οι συνήθεις ύποπτοι οι Άγγλοι, για άλλη μια φορά χώνουν τη μύτη τους σε ξένα χωράφια και φυσικά για δικό τους συμφέρον. Όπως γινόταν στο παρελθόν, όπως γίνεται και σήμερα, με την ιστορία να επαναλαμβάνεται ξανά ( βλέπε Frontex…) Επιδιώκουν να εκκενωθεί το Καραγάτς από τις Ελληνικές αρχές αλλά και τον Ελληνικό πληθυσμό και να αντικατασταθεί από Τούρκους.

Το Νοέμβριο του 1922 οι τουρκικές δυνάμεις μπαίνουν στην Αδριανούπολη, ασκώντας ακόμη μεγαλύτερη πίεση στους Έλληνες σχετικά με το μέλλον του Καραγάτς. Ξεκινά ένα σκληρό διπλωματικό παιχνίδι διαπραγματεύσεων, όπου στο τραπέζι πέφτουν μετακινήσεις πληθυσμών αλλά κυρίως τα υπέρογκα χρέη της Ελλάδας λόγω πολεμικών επανορθώσεων ( 4 δις. χρυσά φράγκα). Η Ελλάδα όμως είναι μια χρεοκοπημένη χώρα τότε και δεν μπορεί να αποπληρώσει σε χρήμα… Αχ πως επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά η ιστορία.

Ο Ελ. Βενιζέλος πιέζεται αφόρητα για το αν πρέπει να θυσιάσει το Καραγάτς, σαν αντάλλαγμα ώστε να αποφύγει την πληρωμή των πολεμικών επανορθώσεων, που ζητούσε η τουρκική πλευρά. Επιπλέον, υπάρχει η εκτίμηση πως το Καραγάτς, ήταν στρατηγικά ευάλωτο σε περίπτωση πολέμου.

Αφενός αποτελούσε τμήμα της άμυνας της Αδριανούπολης, ενώ εκεί βρισκόταν και ο σιδηροδρομικός σταθμός της πόλης, γεγονός που άφηνε την πρωτεύουσα της Ανατολικής Θράκης, αποκομμένη από τη σιδηροδρομική γραμμή Σόφια – Κωνσταντινούπολη. Στις 26 Μαΐου 1923, οι Τούρκοι αποδέχονται την πρόταση του Βενιζέλου, η οποία προέβλεπε συμψηφισμό των πολεμικών επανορθώσεων με την παραχώρηση του Καραγάτς και του εδαφικού τριγώνου μεταξύ των ποταμών Έβρου-Άρδα στην Τουρκία, αλλά και την ταυτόχρονη μετακίνηση του Ελληνικού πληθυσμού που αριθμούσε τις 20.000 ψυχές προς τη σημερινή Ορεστιάδα. Η τελευταία πράξη διαδραματίζεται στη Λωζάνη στις 23 Ιουλίου του 1923.

Η εγκατάλειψη του Καραγάτς ( Παλιά Ορεστιάδα) ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1923, ενώ στις 15 Σεπτεμβρίου παραδόθηκε η διοίκηση της πόλης στις τουρκικές αρχές. Η σημερινή Ορεστιάδα αποτελείται κατά βάση από πρόσφυγες που κατάγονταν από την Αδριανούπολη και το προάστιο του Καραγάτς. Σήμερα η συγκεκριμένη χερσαία περιοχή είναι κυριολεκτικά «φρούριο», με ειδικά οχυρωματικά έργα που ξεκίνησαν το 2010-11 που για ευνόητους λόγους δεν μπορούν να αναφερθούν.

Αποστάσεις από Ορεστιάδα: Αθήνα 905 χλμ, Θεσσαλονίκη 406 χλμ, Αλεξανδρούπολη 109 χλμ Κωνσταντινούπολη 265 χλμ, Αδριανούπολη 28 χλμ, Καστανιές 20 χλμ.