Ο Αντιπεριφερειάρχης και οι Περιφερειακές Σύμβουλοι παρέστησαν στην επιμνημόσυνη δέηση , στην πλατεία Ειρήνης, μπροστά από το Μνημείο Ποντιακού Ελληνισμού που τέλεσε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πολυανής και Κιλκισίου κ.κ Βαρθολομαίος.
Ο κ. Βεργίδης κατέθεσε στεφάνι στο Μνημείο Ποντιακού Ελληνισμού .
Η εκδήλωση μνήμης ολοκληρώθηκε με την ομιλία του Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου της Ιεράς Μητροπόλεως Πολυανής και Κιλκισίου π. Γεώργιου Παντελίδη, σιγή ενός λεπτού και ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.
Η χρονιά 2022 έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό μιας και συμπληρώνονται 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή. Τότε ολοκληρώνεται μια διαδικασία που είχε ξεκινήσει το 1908, όταν οι εθνικιστές Νεότουρκοι άνοιξαν τον Ασκό του Αιόλου.
Το 2019, συμπληρώθηκαν (100 χρόνια μνήμης) θλιβερής, μαύρης επετείου της θηριωδίας των Νεότουρκων, επί του κατ Ανατολάς Ελληνισμού, που στιγμάτισαν την εποχή και καθόρισαν την ιστορία συνολικά της περιοχής.
Στρέφουμε με άπειρο σεβασμό και με μεγάλο πόνο ψυχής την σκέψη και την προσευχή μας προς τα μαρτυρικά θύματα της Γενοκτονίας προς τους τότε επιζώντες, αλλά και σε εμάς τους απογόνους μέχρι σήμερα, που φέρουμε ακόμη: το τραύμα της μαζικής εξόντωσης των συγγενικών μας προσώπων, της εκδίωξης, αλλά και καταστροφής των θρησκευτικών και πολιτιστικών επιτευγμάτων του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας.
Η βίαιη καταστροφή τους έχει χαρακτηριστεί ως Γενοκτονία με βάση το Διεθνές Δίκαιο, ενώ η ίδια η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει με ομόφωνες αποφάσεις της Βουλής το ιστορικό γεγονός, θεσπίζοντας δύο ημέρες μνήμης για τη Γενοκτονία (19 Μαΐου για τον Πόντο – 14 Σεπτεμβρίου για το σύνολο της Μ. Ασίας).
Η αξίωση για την αναγνώριση της Γενοκτονίας αποτελεί το ελάχιστο μνημόσυνο για τους ανθρώπους που εξοντώθηκαν, τον πολιτισμό που καταστράφηκε και τη μνήμη που δεν πρέπει να σβήσει, για να μην ολοκληρωθεί η γενοκτονία της ζωής και του πολιτισμού και με τη γενοκτονία μνήμης.
Η μελέτη των γεγονότων της περιόδου 1913-1923 και ο ορθός ορολογικός και εννοιολογικός προσδιορισμός των λέξεων ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ, ΕΘΝΟΚΑΘΑΡΣΗ, ΣΦΑΓΕΣ, άλλοτε χαρακτηρίζεται από ορισμένες ιδεοληψίες, άλλοτε πάλι, από έλλειψη γνώσης, ακόμη και από αυθαίρετη χρήση των όρων και των εννοιών.
Ο όρος ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ αναφέρεται στην καταστροφή εθνικής ή θρησκευτικής, ή εθνοτικής ομάδας εν όλω ή εν μέρει.
Πρόκειται περί κρατικού εγκλήματος. Στοιχείο του εγκλήματος αυτού, αποτελεί η “γενοκτονική πρόθεση”, δηλαδή ο “ειδικός δόλος” με απλά λόγια ο σχεδιασμός, η προμελέτη της καταστροφής της ομάδας – θύματος από τον θύτη.
Η Γενοκτονία καταστρέφει τη ζωή, τον πολιτισμό και τις βιολογικές δομές και δυνατότητες της ομάδος – θύματος. Αποτελεί το μέγιστο των εγκλημάτων και έχει πανανθρώπινη διάσταση.
Δια του όρου εθνοκάθαρση εννοείται η προσπάθεια δημιουργίας εθνικά ομοιογενών γεωγραφικών περιοχών, μέσω βίαιου εκτοπισμού πληθυσμών που ανήκουν σε ιδιαίτερες εθνικές, φυλετικές, εθνοτικές ή θρησκευτικές ομάδες. Η εθνοκάθαρση, είναι η βίαιη μετακίνηση (εκδίωξη) μιας ομάδας από το έδαφός της ή ακόμη και η συμπεφωνημένη ανταλλαγή των πληθυσμών: στην ηπιότερη μορφή της εμπεριέχει εκδίωξη, αλλά όχι θανάτωση. Στη βαρύτερη μορφή της, η εθνοκάθαρση εμπεριέχει γενοκτονία.
Οι σφαγές αποτελούν συχνό φαινόμενο καθ’ όλη την Ιστορία. Είναι γενικά επεισοδιακές, χωρίς μακρά διάρκεια και συνέχεια.
Η κύρια ιδεολογική βάση της ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ υπήρξε ο τουρκικός εθνικισμός, με επιδίωξη μια “μεγάλη Τουρκία” και μια “καθαρά τουρκική Τουρκία” και όχημα το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα, που ξεκινά μετά τα μέσα του 19ου αιώνα και κορυφώνεται με την ίδρυση του τουρκικού κράτους υπό τον Μουσταφά Κεμάλ (1923).
Κατά συνέπεια, η ελληνική γενοκτονία μπορεί να διαιρεθεί σε τρεις περιόδους:
α)προ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1913-1914)
β) κατά τη διάρκεια αυτού (1914-1918) και
γ) μετά από αυτόν (1919-1923)
Α’ ΦΑΣΗ (1913-1914)
Η έναρξη γενικευμένων διωγμών κατά τα τέλη του 1913, με το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων και την ανάληψη της εξουσίας από τους Νεότουρκους. Αρχικός στόχος υπήρξαν οι ελληνικοί πληθυσμοί της Ανατολικής Θράκης. Κατόπιν, τον Μάιο του 1914, οι εκδιώξεις επεκτάθηκαν επίσης και στη Δυτική Μικρά Ασία.
Β’ ΦΑΣΗ (1914-1918)
Η είσοδος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το ευνοϊκό πλαίσιο που η πολεμική σύρραξη δημιούργησε, ευνόησαν την ένταση της γενοκτονικής διαδικασίας. Τα οικονομικά μέτρα (αποκλεισμός) κατά των ελληνικών /ρωμαίικων επιχειρήσεων ακολούθησαν η υποχρεωτική στρατολόγηση σε “τάγματα εργασίας” ( ή τάγματα θανάτου, λόγω της υψηλής θνησιμότητας) του αντρικού πληθυσμού και οι εκτοπισμοί – πορείες θανάτου από τη Δυτική Μ. Ασία προς τα ενδότερα, αμάχων.
Οι εκτοπίσεις – πορείες θανάτου, εντάθηκαν από το 1916 ιδιαίτερα στην περιοχή του Πόντου. Ταυτόχρονα αυξήθηκαν οι σφαγές, είτε επί τόπου, είτε κατά τη διάρκεια των εκτοπισμών, οι πυρπολήσεις ελληνικών/ρωμαίικων χωριών, οι βιασμοί, το παιδομάζωμα και ο εξισλαμισμός, είτε δια της διασποράς ευάλωτων ομάδων (κυρίως γυναικών και παιδιών μεταξύ μουσουλμανικών πληθυσμών, είτε δια της βίας ή κατατρομοκράτηση με σκοπό την οικειοθελή αυτο – εξορία.
Γ’ΦΑΣΗ (1919-1923)
Από τη μελέτη των τριών φάσεων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η γ’ φάση αποτελεί τον πυρήνα της ελληνικής γενοκτονίας. Έχοντας ολοκληρώσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων και των Ασσυρίων (1915-1916) και ενός σημαντικού μέρους των Ελλήνων, οι Νεότουρκοι – υπό νέα ηγεσία αυτής της Μουσταφά Κεμάλ πασά, Οθωμανού αξιωματικού – συνέχισαν και ολοκλήρωσαν το γενοκτονικό έγκλημα , εστιάζοντας την προσοχή τους στον ελληνικό – ρωμαίικο πληθυσμό.
Έτσι, η γενοκτονική διαδικασία επικεντρώθηκε στις περιοχές της Ανατολικής Ανατολίας, κυρίως του Πόντου και γύρω από αυτόν, οι οποίες τελούσαν υπό τον έλεγχο των κεμαλιστών. Συνεχίσθηκαν και εντάθηκαν κατά τα έτη 1921-1922, γενοκτονικοί εκτοπισμοί – πορείες θανάτου αμάχων πληθυσμών, οι σφαγές και οι πυρπολήσεις οικισμών, θεσμοθετήθηκαν εκ νέου τα “τάγματα εργασίας” (Amele Taburları)όπου εστάλησαν άρρενες, δημιουργήθηκαν εκ νέου στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης γυναικών και παιδιών στον Πόντο.
Αυτή η τρίτη φάση ολοκληρώθηκε στη Δυτική Μικρά Ασία, αμέσως μετά την αποχώρηση του ελληνικού στρατού (31 Αυγούστου 1922) με την πυρπόληση – από τα κεμαλικά στρατεύματα – της Σμύρνης (13 Σεπτεμβρίου 1922), τη γενική σφαγή μεγάλου τοπικού πληθυσμού (κυρίως αμάχων) αλλά και προσφύγων που είχαν καταφύγει εκεί, από άλλες περιοχές, την εκτέλεση χιλιάδων αιχμαλώτων πολέμου, τους εκτοπισμούς – πορείες θανάτου προς τα ενδότερα, και, την απειλή συνέχισης των σφαγών και εκτοπίσεων, αν οι εναπομείναντες επιζώντες Έλληνες δεν αποχωρούσαν, αλλά και την πρόταση για υποχρεωτική ανταλλαγή αυτών με τους μουσουλμάνους της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Συσσωρευτικά, τα θύματα των τριών αυτών φάσεων (1913-1923) ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες.
Οι λόγοι του ιερού ψαλμωδού (Ασάφ) αρμόζουν στην τραγωδία:
“Ο Θεός, ήλθοσαν έθνη εις την κληρονομίαν σου, εμίαναν τον ναόν τον άγιόν σου… έθεντο τα θνησιμαία των δούλων σου βρώματα τοις πετεινοις του ουρανού, τας σάρκας των οσίων σου τοις θηρίοις της γης · εξέχεαν το αίμα αυτών ωσεί ύδωρ… και ουκ ην ο θάπτων” (Ψαλμός 78,1-3).
Δυστυχώς η Γενοκτονία αυτή διεπράχθη υπό την γενικευμένη αδιαφορία των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής. Ο αοίδιμος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρός Χρύσανθος αποτυπώνει εύστοχα το γεγονός αυτό: «τη ενόχω συνεργεία των συμμάχων Χριστιανικών Δυνάμεων της Δύσεως κατά τα έτη 1919-1922 το εθνικό κίνημα των Τούρκων του Μουσταφά Κεμάλ πασά συνεπλήρωσε το έργο των Νεοτούρκων και κατά εκατοντάδες απηγχονίζοντο Έλληνες κληρικοί και πρόκριτοι του Πόντου… ενώ χιλιάδες άλλαι στρατευσίμων νέων κατεδικάζοντο δια της πείνης και των ταλαιπωριών θάνατον εν τη εξορία… και επήλθεν κατά τον Αύγουστο του 1922 η Μικρασιατική Καταστροφή και επηκολούθησεν εν έτει 1923 η ανταλλαγή των πληθυσμών και η εντεύθεν ερήμωσις του Πόντου, Μ. Ασίας και Θράκης και η καταστροφή ολοκλήρου χριστιανικού πολιτισμού. Και εσβέσθη η Εκκλησία… και η κληρονομία ημών μετεστράφη αλλοτρίοις, οι οίκοι ημών ξένοις. Οδοί… πενθούσι παρά το μή είναι ερχόμενους εν εορτή.
Πάσαι αι πύλαι αυτής ηφανισμέναι, οι ιερείς αυτής αναστενάζουσι και αυτή πικραινόμενη εν εαυτή… οι παραπαιρευόμενοι οδόν επιστρέψατε και ίδετε ει εστίν άλγος κατά το άλγος μου, ό εγεννήθη» (Χρύσανθου, Μητροπολίτη Τραπεζούνττος. Η Εκκλησία της Τραπεζούντος Αθήναι 1933: σελίς 782).
Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου έχει καταγραφεί στις μνήμες όλων όσοι τη βίωσαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Οι μαρτυρίες ζωντανές, άλλοτε γραπτές και άλλοτε διαδιδόμενες από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά, φτάνουν ως τις μέρες μας ζωντανές.
“Η ίδια η μνήμη γινάμενη παρόν τη φωνή πήρε των δέντρων, των κυμάτων” γράφει στο “Άξιον Εστί” ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης.
Δυστυχώς, τα μαρτύρια των Ελλήνων του Πόντου παραμένουν άγνωστα σε πολλούς Νεοέλληνες. Μόνον όσοι είχαν την τύχη να κατάγονται από προσφυγικές οικογένειες μεγάλωσαν ακούγοντας τα μαρτυρολόγια αυτά αντί για παραμύθια, από τους πονεμένους γέροντες και τις γερόντισσες που γλύτωσαν τη σφαγή κι αντί για νανουρίσματα, αφουγκράστηκαν τα μακρόσυρτα μοιρολόγια τους που θρηνούσαν τα αγνά και άμωμα θύματα της μαύρης τραγωδίας του Ποντιακού Ελληνισμού.
Το Ελληνικό κράτος πέρα από την καθιέρωση μνημοσύνων έχει υποχρέωση να εισαγάγει στα σχολεία όλων των βαθμίδων την ιστορία του Ελληνισμού της Ανατολής γιατί η εθνική αυτογνωσία αποτελεί επιτακτική ανάγκη στις μέρες μας και, χωρίς αυτήν το μέλλον του Ελληνισμού είναι αβέβαιο (ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΔΡΑΜΑΣ μακαριστού ΠΑΥΛΟΥ: Αιωνία η μνήμη) / Από το άρθρο “ΤΑ ΑΜΩΜΑ ΣΦΑΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΎ” (ΕΘΝΟΣ: 19/5/2019).
Η ιστορική μνήμη ενός λαού είναι ανεκτίμητος σύμβουλος και οδηγός για να χαράξει την πορεία του προς το μέλλον. Έτσι λοιπόν, ο Ποντιακός Ελληνισμός αλλά και σύσσωμο πλέον το Γένος, την ημέρα αυτή τιμά τους κληρικούς εκείνους που ανέλαβαν την ευθύνη της διάσωσης της εκκλησιαστικής και εθνικής παρακαταθήκης, που ανάλωσαν τη ζωή τους στην ιερουργία του καθήκοντος, τηρητές τίμιοι του όρκου και γενναίοι περιφρονητές της βίας.
Τιμά τις μητέρες και τις παρθένες που εγκατέλειψαν τον μάταιο κόσμο μετά από αλλεπάλληλα πλήγματα θηριωδίας και κτηνωδίας και φωτεινές στην ψυχή μπήκαν στους άσπιλους νυμφώνες της αιωνιότητας.
Τιμά τις μητέρες που αιχμάλωτες στα χαρέμια των τυράννων αγρυπνούσαν πάνω στο λίκνο του τέκνου των και τραγουδούσαν αντί για νανούρισμα το “Νιέμ αν ζής και μεγαλύντς, σήν Ρωμανίαν φύγον, εκεί εχς κύρ Έλλενον, καλ αδελφόν Ξανθίνον”.
Τιμά τις γυναίκες που απέρριψαν, όπως μπορέσαν, τη ζωή της ατίμωσης ορμώντας ατάραχες στους γκρεμούς και στα φαράγγια και έφυγαν φτερουγίζοντας στις μονές των αθάνατων στρατιών των συμμαρτύρων τους.
Τιμά τους σεβάσμιους και λευκότριχους γέροντες που η δύσις της ζωής τους ήταν γεμάτη από δάκρυα, καημούς, στεναγμούς και την πίεση των απαίσιων ανοσιουργημάτων.
Τιμά τα αθώα νήπια που ο κοχλασμός των παθών, ο τυφώνας της λύσσας αποτέφρωσε στη φωτιά, συνέτριψε στα βράχια, έπνιξε στη θάλασσα και στα ποτάμια και πέταξε σαν παιχνίδι από λόγχη σε λόγχη.
Τιμά όλους εκείνους που γεμάτοι θλίψη, κακουχίες, νοσταλγία και πόθο για την πατρώα γη, τελείωσαν τη μαύρη ζωή τους σε ξένη γη εξόριστοι.
Όλων αυτών των Μαρτύρων οι ιερές σκιές φτερουγίζουν ανήσυχες γύρω από τους θόλους του απείρου και επίμονα δονούν τις ουράνιες πύλες ενζητώντας την επανόρθωση του σφάλματος και την αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
«Έχασαν τη ρίζαν τουν, έκαψαν τα κλαδία τουν όμως , κανείς και καμίαν κ’ έκλεψαν την ψύνε τουν. Ε… ε… ε… μάναμ σεβαστέσσα, και εσύ αέρα τ’ ουρανού, ντο τυλίζ ουλωνών το φως, ελέπς πόσον άδικα υποφέρω: ΠΟΝΩ! ΜΑΝΑ! ΠΟΝΩ! ».
Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου έχει καταγραφεί στις μνήμες όλων όσοι τη βίωσαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Οι μαρτυρίες ζωντανές, άλλοτε γραπτές και άλλοτε διαδιδόμενες από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά, φτάνουν ως τις μέρες μας ζωντανές.
“Η ίδια η μνήμη γινάμενη παρόν τη φωνή πήρε των δέντρων, των κυμάτων” γράφει στο “Άξιον Εστί” ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης.
Δυστυχώς, τα μαρτύρια των Ελλήνων του Πόντου παραμένουν άγνωστα σε πολλούς Νεοέλληνες. Μόνον όσοι είχαν την τύχη να κατάγονται από προσφυγικές οικογένειες μεγάλωσαν ακούγοντας τα μαρτυρολόγια αυτά αντί για παραμύθια, από τους πονεμένους γέροντες και τις γερόντισσες που γλύτωσαν τη σφαγή κι αντί για νανουρίσματα, αφουγκράστηκαν τα μακρόσυρτα μοιρολόγια τους που θρηνούσαν τα αγνά και άμωμα θύματα της μαύρης τραγωδίας του Ποντιακού Ελληνισμού.
Το Ελληνικό κράτος πέρα από την καθιέρωση μνημοσύνων έχει υποχρέωση να εισαγάγει στα σχολεία όλων των βαθμίδων την ιστορία του Ελληνισμού της Ανατολής γιατί η εθνική αυτογνωσία αποτελεί επιτακτική ανάγκη στις μέρες μας και, χωρίς αυτήν το μέλλον του Ελληνισμού είναι αβέβαιο (ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΔΡΑΜΑΣ μακαριστού ΠΑΥΛΟΥ: Αιωνία η μνήμη) / Από το άρθρο “ΤΑ ΑΜΩΜΑ ΣΦΑΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΎ” (ΕΘΝΟΣ: 19/5/2019).
Η ιστορική μνήμη ενός λαού είναι ανεκτίμητος σύμβουλος και οδηγός για να χαράξει την πορεία του προς το μέλλον. Έτσι λοιπόν, ο Ποντιακός Ελληνισμός αλλά και σύσσωμο πλέον το Γένος, την ημέρα αυτή τιμά τους κληρικούς εκείνους που ανέλαβαν την ευθύνη της διάσωσης της εκκλησιαστικής και εθνικής παρακαταθήκης, που ανάλωσαν τη ζωή τους στην ιερουργία του καθήκοντος, τηρητές τίμιοι του όρκου και γενναίοι περιφρονητές της βίας.
Τιμά τις μητέρες και τις παρθένες που εγκατέλειψαν τον μάταιο κόσμο μετά από αλλεπάλληλα πλήγματα θηριωδίας και κτηνωδίας και φωτεινές στην ψυχή μπήκαν στους άσπιλους νυμφώνες της αιωνιότητας.
Τιμά τις μητέρες που αιχμάλωτες στα χαρέμια των τυράννων αγρυπνούσαν πάνω στο λίκνο του τέκνου των και τραγουδούσαν αντί για νανούρισμα το “Νιέμ αν ζής και μεγαλύντς, σήν Ρωμανίαν φύγον, εκεί εχς κύρ Έλλενον, καλ αδελφόν Ξανθίνον”.
Τιμά τις γυναίκες που απέρριψαν, όπως μπορέσαν, τη ζωή της ατίμωσης ορμώντας ατάραχες στους γκρεμούς και στα φαράγγια και έφυγαν φτερουγίζοντας στις μονές των αθάνατων στρατιών των συμμαρτύρων τους.
Τιμά τους σεβάσμιους και λευκότριχους γέροντες που η δύσις της ζωής τους ήταν γεμάτη από δάκρυα, καημούς, στεναγμούς και την πίεση των απαίσιων ανοσιουργημάτων.
Τιμά τα αθώα νήπια που ο κοχλασμός των παθών, ο τυφώνας της λύσσας αποτέφρωσε στη φωτιά, συνέτριψε στα βράχια, έπνιξε στη θάλασσα και στα ποτάμια και πέταξε σαν παιχνίδι από λόγχη σε λόγχη.
Τιμά όλους εκείνους που γεμάτοι θλίψη, κακουχίες, νοσταλγία και πόθο για την πατρώα γη, τελείωσαν τη μαύρη ζωή τους σε ξένη γη εξόριστοι.
Όλων αυτών των Μαρτύρων οι ιερές σκιές φτερουγίζουν ανήσυχες γύρω από τους θόλους του απείρου και επίμονα δονούν τις ουράνιες πύλες ενζητώντας την επανόρθωση του σφάλματος και την αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
«Έχασαν τη ρίζαν τουν, έκαψαν τα κλαδία τουν όμως , κανείς και καμίαν κ’ έκλεψαν την ψύνε τουν. Ε… ε… ε… μάναμ σεβαστέσσα, και εσύ αέρα τ’ ουρανού, ντο τυλίζ ουλωνών το φως, ελέπς πόσον άδικα υποφέρω: ΠΟΝΩ! ΜΑΝΑ! ΠΟΝΩ! ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.
Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.
Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.