Σάββατο 11 Αυγούστου 2018

Καύσωνας: Μια πολύ σοβαρή προειδοποίηση

Του Daniel Tanuro
Μετάφραση: Βασίλης Μορέλλας
Δημοσιεύτηκε στις 31/7/2018, στο internationalviewpoint.org.
Ο D. Tanuro είναι οικοσοσιαλιστής περιβαλλοντολόγος που γράφει για την εφημερίδα της LCR-SAP, βελγικής τροτσκιστικής οργάνωσης. Ενώ οι λύσεις που προτείνει ο συγγραφέας είναι αντικείμενο συζήτησης, το άρθρο υπενθυμίζει με ενάργεια μια επιπρόσθετη όψη των κυβερνητικών ευθυνών για τις καταστροφές στο Μάτι και την Κινέτα: την συνενοχή για την μόνιμη απειλή της κλιματικής αλλαγής.

Είναι δύσκολο –όχι αδύνατο, αλλά θα γίνει μετά το συμβάν- να αποδειχθεί με βεβαιότητα ότι το τρέχον κύμα καύσωνα στην Ευρώπη οφείλεται στην κλιματική αλλαγή. Ωστόσο είναι βέβαιο, απολύτως βέβαιο, ότι: 1) αυτό το καιρικό φαινόμενο είναι συμβατό με τις προβλέψεις κλιματολόγων που μελετούν την «παγκόσμια θέρμανση», 2) ο πολλαπλασιασμός ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως αυτό, προφανώς ενισχύει την ιδέα ότι η «ανθρωπογενής» κλιματική αλλαγή μάς κάνει να ιδρώνουμε, απειλεί (μεταξύ άλλων…) τους υδάτινους πόρους μας και μπορεί μέχρι και να σκοτώσει ανθρώπους με δραματικό τρόπο, όπως στην Ελλάδα.

Το αποτέλεσμα της παγκόσμιας θέρμανσης κατά έναν μόνο βαθμό
Επομένως η στιγμή προσφέρεται για να επικεντρωθεί η προσοχή στο εξής γεγονός: αυτό που συμβαίνει τώρα είναι αποτέλεσμα παγκόσμιας θέρμανσης κατά ένα μόνο βαθμό Κελσίου στην μέση επιφανειακή θερμοκρασία της Γης, σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.

Ένας μικρός βαθμός επομένως αρκεί για να παράγει φαινόμενα τόσο ανησυχητικά όσο οι δασικές πυρκαγιές στη Σουηδία (όχι πολύ καιρό πριν συνέβησαν στην Σιβηρία…), οι πλημμύρες στις Φιλιππίνες (πρόσφατα συνέβησαν στο Πακιστάν) και οι τόσο υψηλές θερμοκρασίες σε μεγάλες πόλεις της Ινδίας που, αν συνεχιστούν, οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα θα γίνει αδύνατη για μεγάλο μέρος του έτους, καθαρά για λόγους φυσιολογίας! Μιλάμε για μέση επιφανειακή θερμοκρασία.

Όπως λέει το ανέκδοτο, κάποιος που έχει τα πόδια του στο φούρνο και το κεφάλι του στο ψυγείο μπορεί να έχει λίγο-πολύ κανονική μέση θερμοκρασία. Παρόλα αυτά, αυτό το άτομο μάλλον θα έχει, ας πούμε, πολύ κακή υγεία… Το ίδιο ισχύει για το κλιματικό σύστημα.

Για σειρά λόγων, η παγκόσμια θέρμανση είναι ταχύτερη σε ορισμένα μέρη του βόρειου ημισφαιρίου, ειδικά πάνω από την Αρκτική. Πρόσφατα, στη βόρεια Φιλανδία, καταγράφηκε θερμοκρασία άνω των 30οC. Στη Γροιλανδία –όμως και στην Ανταρκτική Χερσόνησο- η παρατηρούμενη θέρμανση είναι εδώ και αρκετές δεκαετίες δυο ή τρεις φορές μεγαλύτερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο…

Μια άλλη ματιά στη συμφωνία του Παρισίου
Αλλά ας επιστρέψουμε στον παγκόσμιο μέσο όρο. Μιλούσα για τον έναν βαθμό. Αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας μας επιτρέπει να αρχίσουμε να φανταζόμαστε τι θα σήμαινε παγκόσμια θέρμανση κατά 2,7 ως 3,7 οC, όπως προβλέπουν οι ειδικοί για το τέλος του αιώνα, με την υπόθεση ότι όλες οι χώρες θα σεβαστούν τις υποσχέσεις που έδωσαν στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια του COP21 [η σύνοδος του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, στο Παρίσι, 11-12/2015, ΣτΜ]. (Αυτή η υπόθεση είναι αισιόδοξη: κοιτάξτε τον Τραμπ!) Ένα τέτοιο επίπεδο θέρμανσης θα ήταν απολύτως καταστροφικό. Συμπέρασμα: οι σημερινές δεσμεύσεις είναι τελείως ανεπαρκείς.

Όμως αυτό ήδη το ξέραμε. Αυτό που δεν ξέραμε, από την άλλη, ή δεν το ξέραμε αρκετά καλά, είναι ότι και η παραμονή κάτω από μια αύξηση των 2 οC σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή είναι σχεδόν το ίδιο ανεπαρκής. Σε κάθε περίπτωση, τέτοια επίπεδα θέρμανσης δεν θα μας επέτρεπαν να αποφύγουμε πολύ μεγάλα προβλήματα.

Στο Παρίσι, οι κυβερνήσεις έθεσαν στους εαυτούς τους τον στόχο να παραμείνουν «πολύ κάτω από τους 2 οC και να συνεχίσουν τις προσπάθειες να μην υπερβούν τους 1,5οC» μέσης παγκόσμιας θέρμανσης. Αυτή η φόρμουλα «διπλής πυροδότησης» είναι κάπως παράξενη. Ποιος είναι ο βασικός στόχος: 2 οC ή 1,5 οC; Οι νομικοί συζητούν το θέμα. 

Επιπρόσθετα, είναι στόχος χάρτινος, χωρίς πραγματικούς περιορισμούς. Τέλος, όπως έχει ήδη καταδειχτεί, υπάρχει χάσμα ανάμεσα σε αυτόν τον χάρτινο στόχο και την πραγματικότητα που μας ετοιμάζουν οι δεσμεύσεις των κυβερνήσεων, ως μέρος των «εθνικά προσδιορισμένων συνεισφορών» τους. Με τις συνέπειες της τρέχουσας αύξησης της θερμοκρασίας –του ενός μόνο βαθμού, επιμένω- το συμπέρασμα είναι επιτακτικό: είναι ζωτικό, απαραίτητο, να μην υπερβούμε τους 1,5 οC και να μειώσουμε τη θερμοκρασία του πλανήτη στο μέγιστο. Η ερώτηση του «ενός εκατομμυρίου» είναι: αποτελεί αυτό στόχο επιτεύξιμο;

Προσωρινή υπέρβαση των 1,5°C;
Η Βασιλική Εταιρεία έχει αφιερώσει πρόσφατα μια εκτενή δημοσίευση για αυτό το θέμα. Αποτελείται από παραπάνω από δεκαπέντε συνεισφορές αναγνωρισμένων ειδικών [1]. Αυτό που αναδεικνύεται είναι αδιαφιλονίκητο: εντός του καπιταλιστικού, επομένως παραγωγικίστικου, πλαισίου, σε λίγες δεκαετίες θα ξεπεραστεί το όριο θέρμανσης των 1,5 οC. Ούτε λόγος ότι η σεβάσμια Βασιλική Εταιρεία δεν διατυπώνει με τέτοιους όρους τα πράγματα· κάνω εγώ τη μετάφραση για εσάς.

Για να κρίνουμε την αξιοπιστία της, αρκεί να αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με τις πιο ριζοσπαστικές εκτιμήσεις (δεν είναι οι μόνες, αλλά δεν κάνει διαφορά!), η ποσότητα άνθρακα που θα μπορούσε μολαταύτα να διοχετευτεί στην ατμόσφαιρα χωρίς να ξεπεραστούν οι 1,5 οC (αυτό που αποκαλείται ως «ανθρακικός προϋπολογισμός») θα αντιστοιχούσε σε … τέσσερα χρόνια εκπομπών με τους τρέχοντες ρυθμούς.

Οπότε, βρισκόμαστε κυριολεκτικά όσο ποτέ στην άκρη του ξυραφιού και οι παγκόσμιες εκπομπές εξακολουθούν να αυξάνονται… Κάποιοι από τους συγγραφείς που δημοσίευσαν στην Βασιλική Εταιρεία φαντάζονται κατά συνέπεια μια προσωρινή υπέρβαση των 1,5 οC, που θα εξισορροπηθεί ακολούθως από τεχνητή ψύξη, ως το τέλος του αιώνα. Αυτή η ψύξη θα επαγόταν με προσφυγή σε «τεχνολογίες αρνητικών εκπομπών» (τεχνολογίες που θα μπορούσαν να απομακρύνουν άνθρακα από την ατμόσφαιρα).

Πρόκειται κυρίως για βιο-ενέργεια που συλλαμβάνει και δεσμεύει τον άνθρακα, δηλαδή για χρήση βιομάζας ως εναλλακτικής πηγής ενέργειας αντί ορυκτών καυσίμων, συμπληρωμένης με την ταφή μέσα στον φλοιό της Γης του CO2, που παράγει η καύση… Ήδη είπα όλα τα κακά που μπορούσα να σκεφτώ για αυτές τις «τεχνολογίες αρνητικών εκπομπών».

Δεν αποκλείεται η ανθρωπότητα να αναγκαστεί εντέλει να καταφύγει σε αυτές, ώστε να αποφύγει κάτι χειρότερο, αλλά βασικά αυτές οι τεχνολογίες καταλήγουν να μεταθέτουν για το μέλλον το πρόβλημα της άπειρης ανάπτυξης σε έναν πεπερασμένο πλανήτη.

Υπάρχει μόνο μία από αυτές τις «τεχνολογίες» (δεν είναι στ’ αλήθεια τέτοια) που είναι πλήρως αποδεκτή, μέχρι και άμεσα αξιοσύστατη: η γενίκευση της βιολογικής γεωργίας εγγύτητας, που επίσης περιλαμβάνει την ποιοτική δασοκομία –εστιασμένη στην απορρόφηση CO2 και την προστασία της βιοποικιλότητας, με σεβασμό σε (και έλεγχο από) τους πληθυσμούς, ειδικά τους ιθαγενείς. Όλα τα υπόλοιπα είναι λύσεις γεωμηχανικής που δεν τολμούν να προφέρουν το όνομά τους, κόλπα μαθητευόμενων μάγων…

Πραγματικά παίζουμε με τη φωτιά… και τον πάγο!
Ένα πολύ ισχυρό επιχείρημα κατά των υποστηρικτών της προσωρινής υπέρβασης και της κατοπινής εξισορρόπησης αναπτύσσεται από έναν από τους συγγραφείς στην έκδοση της Βασιλικής Εταιρείας.

Συνίσταται στην απλή κατάδειξη του γεγονότος ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου της υπέρβασης, το κλιματικό σύστημα μπορεί να ξεπεράσει σημεία καμπής με πολύ σοβαρές συνέπειες, που καμία απώτερη εξισορρόπηση δεν θα μπορεί να απαλείψει. Εδώ είναι που οι πληροφορίες υπερθέρμανσης σε περιοχές όπως η Γροιλανδία και η Ανταρκτική Χερσόνησος γίνονται πλήρως κατανοητές.

Αυτή η υπερθέρμανση κάνει πολύ εφικτό στην πράξη, δυστυχώς, για να μην πούμε πολύ πιθανό, η περίοδος υπέρβασης να προκαλέσει ποιοτική επιτάχυνση της εκτόπισης των πολικών πάγων σε αυτές τις περιοχές. Αλλά αν η στάθμη των ωκεανών ανέβει κατά ένα μέτρο ή παραπάνω (αυτό είναι η χαμηλή εκτίμηση!) πριν το τέλος του αιώνα, καμιά τεχνολογία αρνητικών εκπομπών δεν θα μπορεί να κάνει τίποτα εκ των υστέρων…

Ας σημειώσουμε εν παρόδω: με όρους ανόδου της ωκεάνιας στάθμης, προβλέψεις με ορίζοντα το 2100 δεν μπορούν να μας ικανοποιήσουν: στην πραγματικότητα, η αύξηση που αντιστοιχεί σε μια θέρμανση δοσμένου μεγέθους, αναπόφευχτα θα συνεχιστεί για περίπου μια χιλιετία, με σοβαρές επιπτώσεις για τουλάχιστον τριακόσια χρόνια.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: σύμφωνα με μια από τις συνεισφορές που δημοσίευσε η Βασιλική Εταιρεία, ένα όριο θέρμανσης στους 1,5 οC το 2100 θα επέφερε υψηλότερη ωκεάνια στάθμη το 2300, σε σχέση με αυτήν που η θέρμανση θα είχε ήδη προκαλέσει το 2100, χωρίς αντισταθμιστικά μέτρα!… (Αυτή η αύξηση, κατά τους συγγραφείς, θα ήταν πάνω από 80 εκατοστά, αλλά ας προσέξουμε: αυτός ο αριθμός δεν περιλαμβάνει συνεισφορές των φαινομένων εκτόπισης των πολικών πάγων, που είναι αδύνατο να προβλεφθούν και να μοντελοποιηθούν!).

Σημάνετε παντού συναγερμό
Ας ξαναειπωθεί άλλη μια φορά: η κατάσταση είναι εξαιρετικά σοβαρή και επείγουσα. Είναι ολοκληρωτική αυταπάτη να πιστεύουμε ότι καπιταλιστικές κυβερνήσεις θα γίνουν ικανές να παράσχουν τις απαραίτητες απαντήσεις. Από την μία πλευρά, αυτές οι απαντήσεις μπορούν να είναι μόνο εναντίον των συνηγόρων της ανάπτυξης, αντι-παραγωγικίστικες, επομένως αντικαπιταλιστικές. 

Ενώ το επείγον της κατάστασης σημαίνει ότι πρέπει να είναι πολύ ριζοσπαστικές. Από την άλλη, αρκεί να δούμε τι χειροπιαστό κάνουν αυτές οι κυβερνήσεις για την ώρα και θα καταλάβουμε: εργάζονται για να επαναφέρουν την ανάπτυξη μέσα από την αντεργατική λιτότητα, εργάζονται για να επαναφέρουν την εξοπλιστική κούρσα (παραγωγή κατεξοχήν άχρηστη και επιζήμια!) 

Για να υποστηρίξουν αυτήν την ανάπτυξη, εργάζονται για να βοηθήσουν «τις επιχειρήσεις τους» (εκείνες των φίλων τους καπιταλιστών) εναντίον του ανταγωνισμού, προσπαθούν να εξοβελίσουν τους μετανάστες. (Ενώ οι πολιτικές τους θα αναγκάσουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να μεταναστεύσουν για να αποδράσουν από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής). 

Παρεμπιπτόντως, [οι κυβερνήσεις] επίσης διαχειρίζονται ποικίλα σκάνδαλα διαφθοράς και κατάχρησης εξουσίας, που αναπόφευκτα συνοδεύουν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές τους… Συγκεκριμένα, σε καθημερινή βάση, η τρέχουσα κλιματική αλλαγή είναι η μικρότερη από τις ανησυχίες τους. 

Ο προϋπολογισμός της βελγικής κυβέρνησης για το 2019 αντιπροσωπεύει τέλεια αυτήν την απεχθή πραγματικότητα. Ο δρόμος προς τα εμπρός είναι, περισσότερο από ποτέ, αυτός των λαϊκών αγώνων, της πιο μαζικής κινητοποίησης, της πιο αποφασιστικής και ενιαίας που είναι δυνατή.

Τον επόμενο Οκτώβρη, η IPCC [2] θα δημοσιεύσει την ειδική της έκθεση για τους 1,5 οC. Τον Νοέμβρη, η COP θα έχει στην ατζέντα της το κομβικό ζήτημα των επιπρόσθετων μέτρων για να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στους στόχους του Παρισιού και τις εθνικά προσδιορισμένες συνεισφορές των κυβερνήσεων. Πρόκειται για δυο ευκαιρίες να βγούμε στους δρόμους σε όλον τον κόσμο, κατά εκατομμύρια και δεκάδες εκατομμύρια. 

Να βγούμε στους δρόμους απαιτώντας να αξιοποιηθούν όλα τα μέσα και να πληρώσουν όσοι ευθύνονται για το χάος, ώστε να παραμείνουμε κάτω από το όριο των 1,5 οC παγκόσμιας θέρμανσης μέσα σε πλαίσιο κοινωνικής δικαιοσύνης. Να βγούμε στους δρόμους για να απαιτήσουμε άμεση παύση της άχρηστης και επιβλαβούς παραγωγής (διατηρώντας τους εμπλεκόμενους εργαζόμενους). 

Να βγούμε στους δρόμους για να απαιτήσουμε δημόσιο σχεδιασμό δραστικής μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης και οργάνωση μιας ραγδαίας μετάβασης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, περιλαμβάνοντας την απαλλοτρίωση των πολυεθνικών που ελέγχουν αυτόν τον τομέα και των τραπεζών που χρηματοδοτούν τις εγκληματικές επενδύσεις τους. 

Να βγούμε στους δρόμους για να υποστηρίξουμε τα αγροτικά σωματεία που μάχονται κατά των αγροτικών ολιγοπωλίων και τους ιθαγενείς που παλεύουν για να σώσουν τα δάση. Να βγούμε στους δρόμους για την ελευθερία μετακίνησης και εγκατάστασης, ενάντια στην ρατσιστική βαρβαρότητα. 

Να βγούμε στους δρόμους για να απαιτήσουμε το δικαίωμα στη ζωή των ουρακοτάγκων και όλων των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση από την καταστροφική μανία του κεφαλαίου. Η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από την κερδοσκοπική κούρσα βρίσκεται στην καρδιά της κρίσης ενός πολιτισμού. Έχει έρθει ο καιρός να τολμήσουμε να επιλέξουμε έναν οικοσοσιαλιστικό και οικοφεμινιστικό πολιτισμό, έναν νηφάλιο πολιτισμό που αγαπά και νοιάζεται για την Γη. 

Όπως εμείς (και ειδικά οι γυναίκες, όπως το επιβάλλει η πατριαρχία!) νοιαζόμαστε για τα παιδιά μας. Όπως οι αγρότες νοιάζονται για τους λαχανόκηπούς τους στην κουλτούρα της βιώσιμης γεωργίας.

Σημειώσεις

[1] Φιλοσοφικοί Διάλογοι της Βασιλικής Εταιρείας, «Η συμφωνία του Παρισίου: κατανοώντας τις φυσικές και κοινωνικές προκλήσεις για την παγκόσμια θέρμανση των 1,5οC πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα». Τομ. 376, Τεύχος 2119, 13 Μάη 2018. [Η βρετανική Βασιλική Εταιρεία είναι το αρχαιότερο στον κόσμο επιστημονικό ίδρυμα με συνεχή λειτουργία από το 1660, χρηματοδοτούμενο κρατικά και ιδιωτικά, ΣτΜ]

[2] Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.

Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.

Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.