Από την εποχή της χούντας τα καμώματα της Coca Cola

Κείμενο: Όμηρος Ταχμαζίδης

Η ιστορία της περιόδου της δικτατορίας ψηφιδώνεται  με πολύ αργούς ρυθμούς, κάτι που, φυσικώς, δεν πρέπει να ξενίζει, διότι η χώρα παράγει με πολύ αργούς ρυθμούς σχετικώς χαμηλής ποιότητας πνευματικά προϊόντα. Δεν είναι, ωστόσο, αυτό το ζήτημα με το οποίο θα ασχοληθώ στον παρόν κείμενο.

Είναι γνωστό ότι η Coca Cola εγκαταστάθηκε με τους γνωστούς ευνοϊκούς όρους του καθεστώτος των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, αλλά λιγότερο γνωστό είναι το γεγονός, ότι μία από τις πρώτες απεργίες εργαζομένων την περίοδο της επτάχρονης τυραννίας πραγματοποιήθηκε στο εργοστάσιο της πολυεθνικής στην Θεσσαλονίκη.

“Σκαλίζοντας” στη βιβλιοθήκη μου, ανάμεσα σε διάφορους τόμους ιστορικού-συνδικαλιστικού περιεχομένου, “έπεσα πάνω” στο βιβλίο του Νίκου Μαραντζίδη “Οργάνωση και συλλογική δράση. Το συνδικάτο πωλητών-οδηγών και βοηθών εμφιαλωμένων ποτών βόρειας Ελλάδας (μια κοινωνιολογική προσέγγιση)”. Πρόκειται για την πρώτη επιστημονική δημοσίευση, μετά το διδακτορικό του, του γνωστού σήμερα πανεπιστημιακού και δημοσιολόγου Νίκου Μαραντζίδη – προφανώς τότε βρισκόταν σε άλλη πολιτικοκοινωνική τροχιά – που αφορά την ιστορία και τη δράση του συγκεκριμένου σωματείου. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1995, από τον εκδοτικό οίκο των Αδελφών Κυριακίδη. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, μεταξύ άλλων, διαβάζουμε στα βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα και τα εξής: “Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες που σχετίζονται με ζητήματα πολιτικής ένταξης και δράσης. Η Οργάνωση και συλλογική δράση, αποτελεί το πρώτο του βιβλίο”.

Εκεί βρήκα ένα στοιχείο, το οποίο ίσως και να συνδέεται με τη σημερινή απεργία των εργαζόμενων στην Coca Cola της Θεσσαλονίκης. Περιγράφοντας ο Νίκος Μαραντζίδης, την πρώτη περίοδο της ίδρυσης του  πρώτου εργατικού σωματείου στο συγκεκριμένο χώρο, σημειώνει: “Αν το 1975 αποτελεί τη χρονιά ίδρυσης του συνδικάτου, εντούτοις τα πρώτα σημάδια μιας κάποιας κινητικότητας που στο μέλλον θα εξελιχθεί σε οργανωμένη συνδικαλιστική κίνηση εμφανίζονται δύο χρόνια νωρίτερα, το Πάσχα του 1973”!!! Δηλαδή “μέσα” στη δικτατορία των συνταγματαρχών. [Το εργοστάσιο της Coca Cola Θεσσαλονίκης άρχισε να λειτουργεί στη Θέρμη της Θεσσαλονίκης από το 1969-1970]. Και συνεχίζει ο Νίκος Μαραντζίδης στο βιβλίο του: “Πράγματι, στην Coca Cola, μετά την πληρωμή του μισθού που περιλάμβανε και το δώρο του Πάσχα, οι οδηγοί, με πρωτοβουλία του μετέπειτα προέδρου τους Κώστα Αρτεμίου, συγκεντρώθηκαν σ΄ ένα καφενείο για ν΄ αντιμετωπίσουν το συγκεκριμένο πρόβλημα που είχε προκύψει: τα χρήματα του δώρου δεν ήταν αυτά που θα έπρεπε”. Η Coca Cola  δηλαδή παρακρατούσε παράτυπα χρήματα των εργαζομένων.

Σε μια προσπάθεια να διεκδικήσουν οι εργαζόμενοι τα χρήματα που τους παρακρατούσε παρανόμως η διεύθυνση αποφάσισαν να κάνουν στάση εργασίας.  Σημειώνει σχετικά ο Νίκος Μαραντζίδης στο συγκεκριμένο σύγγραμμά του: “Η απόφαση που έλαβαν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ιστορική ΄ θα επέστρεφαν πίσω στο εργοστάσιο όλα τα φορτηγά στις δύο το μεσημέρι”. Ο ερευνητής παραθέτει τη μαρτυρία του μετέπειτα προέδρου του εργατικού σωματείου, ο οποίος για τη στάση εργασίας εν μέσω δικτατορίας ανέφερε τα εξής:

“Μπήκαμε τα φορτηγά το ένα πίσω από τ΄ άλλο και αρχίσαμε να πηγαίνουμε πίσω προς το εργοστάσιο. Εγώ ήμουν τρίτος στη σειρά, μπροστά ήταν ο …, όσο πλησιάζαμε στο εργοστάσιο άρχισε να μειώνεται η ταχύτητα. Φοβήθηκα πως υπήρχε κίνδυνος να κωλώσουμε. Έκανα μια μανούβρα και μπήκα εγώ μπροστά. Όταν αρχίσαμε να μπαίνουμε στο εργοστάσιο όλο το προσωπικό είχε βγει στα παράθυρα και κοίταζε. Κατέβηκε κι ο διευθυντής της εταιρίας και μας είπε >τι έχουν οι οδηγοί μας και γύρισαν πίσω;< Μπορεί τώρα να φαίνεται φυσιολογικό να σταματάει η δουλειά το μεσημέρι, τα χρόνια εκείνα όμως ήταν αδιανόητο”.

Μετά από αυτήν τη μαρτυρία, ο Νίκος Μαραντζίδης, συμπληρώνει: “Μέσα σε συνθήκες δικτατορίας όπου ούτως ή άλλως η έννοια της απεργίας είναι ανύπαρκτη, και μέσα στα πλαίσια της λειτουργίας μιας πολυεθνικής εταιρίας που αντιμετώπιζε το εργατικό δυναμικό της στην Ελλάδα σχεδόν με τριτοκοσμικού χαρακτήρα κριτήρια, η δημιουργία μιας τέτοιας κίνησης αποτελούσε εκ των πραγμάτων ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη ενέργεια”.

Ο Νίκος Μαραντζίδης σημειώνει για τις συνθήκες εργασίας στο χώρο της Coca Cola της Θεσσαλονίκης: “Όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ΄70 μπορούν να χαρακτηριστούν σε σύγκριση με τις μέρας μας τραγικές. Φορτηγά με μηχανικά προβλήματα, υπερφορτωμένα, χωρίς πλήρεις συνθήκες ασφαλείας τόσο για τους πωλητές-οδηγούς και τους βοηθούς τους όσο και για τους πεζούς και τα άλλα αυτοκίνητα, να κυκλοφορούν από το πρωί μέχρι το βράδυ χωρίς να υπάρχει στην ουσία κανένα ωράριο και κανένα όριο”.

Η μελέτη του Νίκου Μαραντζίδη έγινε στις αρχές της δεκαετία του 1990, οπότε οι μνήμες σε πολλούς εργαζόμενους ήταν ακόμη νωπές. Ο μελετητής, σήμερα καθηγητής στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας, πήρε συνεντεύξεις από παλιούς εργαζόμενους  για να σχηματίσει πληρέστερη εικόνα για την κατάσταση την εποχή της δικτατορίας και  της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου. Ανάμεσα στις προφορικές μαρτυρίες μερικές έχουν ιδιαίτερη σημασία, ειδικά εκείνες οι οποίες αναφέρονται στις συνθήκες εργασίας.

Παραθέτω ένα απόσπασμα με μαρτυρία εργαζόμενου για τον τρόπο με τον οποίο τους αντιμετώπιζε επί “χούντας” η Coca Cola: “Ξεκινούσαμε τη διανομή το πρωί και όταν γυρίζαμε κατά τις δέκα το βράδυ μας περίμενε έξω από την πύλη ο… [αναφέρει το όνομα ενός προϊσταμένου μιας συγκεκριμένης εταιρίας] που κοίταζε ένα ένα τα φορτηγά κι αν έβλεπε κανένα που είχε μερικές κάσες του  ΄λεγε γύρνα πίσω και πήγαινε στο τάδε σινεμά να τα δώσεις κι αυτά. Ωράριο και πενθήμερο τότε ήταν πράγματα άγνωστα για μας. […] και δεν ήταν μόνο αυτό, αλλά ήσουν υποχρεωμένος και να συντηρείς το φορτηγό, να το πλένεις, να το αλλάζεις λάδια, κι αν πάθαινε κάτι το χρεώνανε σε σένα, ερχότανε ο διευθυντής και σου ‘λεγε γιατί δεν το συντήρησες καλά, ξέρεις τι ζημιά έπαθε η εταιρία εξαιτίας σου; Κι έτσι σε κρατούσανε στο χέρι. Δε σε απολύανε βέβαια κι έτσι ήσουν υποχρεωμένος σ΄ αυτούς. Από αυτό το λούκι δεν μπορούσες να ξεφύγεις”.

Από ό,τι βλέπουμε η συμπεριφορά της Coca Cola απέναντι στους Έλληνες εργαζόμενους ήταν ανέκαθεν απαράδεκτη, απλώς από την περίοδο της μεταπολίτευσης και ύστερα βελτιώθηκαν κάπως τα πράγματα λόγω των σκληρών αγώνων που δόθηκαν στον συγκεκριμένο εργασιακό χώρο. Συχνά οι συγκρούσεις ήταν πολύ ακραίες και διαρκούσαν μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ενδεικτική είναι η μεγάλη απεργία του 1987, που διήρκεσε 114 ημέρες, όπου η πολυεθνική εταιρία είχε επιστρατεύσει άτομα του υποκόσμου, μπράβους και μαχαιροβγάλτες - υπάρχουν σχετικά δημοσιεύματα της εποχής - για να τρομοκρατήσει τους εργαζόμενους και να “σπάσει” την απεργία!

Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”

* ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ΓΝΩΜΗΣ

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Facebook

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Twitter

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Pinterest

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Google+

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Dailymotion

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Youtube