Θέμα χρόνου το πότε θα καταρρεύσει το οικοδόμημα της Ε.Ε

Του Λευτέρη Παυλίδη

Δύο είναι οι κυρίαρχες απόψεις περί της έννοιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή που μπορεί να εννοηθεί ως ένωση των λαών κι εκείνη που αναφέρεται στην πολιτικοοικονομική ένωση. Η πρώτη αφορά στη σύλληψη της ρομαντικής ιδέας του οραματιστή και εμπνευστή της, Ζαν Μονέ και η δεύτερη στο πως εξελίχθηκε από τον Σουμάν. Με δυο λόγια, η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης, γεννήθηκε και εκκολάφτηκε στη Γαλλία στα μέσα του περασμένου αιώνα.

Όταν ο Γάλλος οικονομολόγος Μονέ την οραματίστηκε, σίγουρα δεν θύμιζε σε τίποτα αυτό το αίσχος που βιώνουμε τις τελευταίες 2 δεκαετίες. Ήταν όμως εξαρχής καταδικασμένη μια τέτοια ιδέα. Διότι ως ένωση λαών δεν θα μπορούσε ποτέ να πετύχει, καθώς είναι τόσα πολλά αυτά που χωρίζουν τους διαφορετικούς λαούς, πολύ περισσότερα απ’ αυτά που τους ενώνουν. Ως εγχείρημα λοιπόν μιας ’’ενιαίας χώρας’’ ή μιας δύναμης, ως αντίπαλο δέος προς τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, δεν μπορούσε να σταθεί. 

Οι επί αιώνες αναπτυσσόμενοι πολιτισμοί των χωρών, οι διαφορετικές γλώσσες, τα διαφορετικά ήθη και έθιμα, η ιστορία της καθεμιάς, οι διαφορετικές θρησκείες (έστω και κοντινές) δεν επέτρεπαν μια ομογενοποίηση όπως την φαντάστηκε ο Μονέ. Όταν πρόκειται για διαφορετικούς λαούς, είναι πρακτικά αδύνατο να τους εξισώσεις – πολτοποιήσεις.

Αλλά ούτε και ως πολιτική και οικονομική ένωση (όπως την ξεκίνησε ο Γάλλος υπουργός εξωτερικών Σουμάν) μπορούσε να σταθεί και να εξελιχθεί. Διότι δεν το επιτρέπει η διαφορετικότητα των οικονομιών των διαφόρων κρατών. Η ανισότητα αυτή ουδέποτε θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ισότητα μεταξύ τους. Ήταν φυσικό και λογικό επόμενο, τα ισχυρότερα κράτη να επικρατήσουν των πιο αδύναμων. Ούτε υπήρχε περίπτωση να θυσιαστούν τα πρώτα, για χάρη των δεύτερων.

Κι έτσι, με πολύ απλά λόγια, φτάσαμε στη πραγματικότητα που βιώνουμε σήμερα. Κάποιες χώρες δηλαδή του ευρωπαϊκού νότου (και όχι μόνο) να βρίσκονται υποταγμένες σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού βορρά. Κάποιες χώρες, με το πρόσχημα της οικονομικής βοήθειας, να επεμβαίνουν πολιτικά στη διαχείριση – διακυβέρνηση άλλων. 

Μάλιστα, με τη σύμπραξη και τρίτων (Ε.Κ.Τ. και Δ.Ν.Τ) καταλήξαμε και στη τοκογλυφική εκμετάλλευση των πιο αδύναμων χωρών. Και αυτό το έκτρωμα, κάποιοι θέλουν να το παρουσιάζουν σαν μια ευρωπαϊκή οικογένεια! Σε μια οικογένεια όμως όπου έπρεπε να επικρατεί η σύμπνοια και η αλληλεγγύη, αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι να αλληλοσπαράζονται τα μέλη της.

Στη πραγματικότητα, κανένας Ευρωπαίος δεν νιώθει αδερφός κάποιους άλλου. Ουδείς πολίτης μιας ευρωπαϊκής χώρας βρίσκει κάποιο κοινό στοιχείο με πολίτη άλλης χώρας, κάτι που να τον ενώσει ή ταυτίσει με άλλον ευρωπαίο ’’συγγενή’’ του, πέρα ίσως από τον γεωγραφικό προσδιορισμό. Στην ουσία, τα μόνα που κατάφερε να κάνει αυτή η υποτιθέμενη οικογένεια, ήταν αφενός η ελεύθερη μετακίνηση των μελών της κι αφετέρου να συναλλάσσονται με το ίδιο νόμισμα. Κι εδώ ακριβώς, άρχισαν και τα σημαντικότερα προβλήματα…

Ιστορικά, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα (όπως αρχικά ονομάστηκε) συστήθηκε το 1952 για την κοινή διαχείριση του άνθρακα και του χάλυβα και απαρτίστηκε από τις ισχυρότερες οικονομικά χώρες της εποχής: Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο και Ολλανδία. Τι ακριβώς άλλαξε και αποφασίσανε οι ιδρυτές της 20 ολόκληρα χρόνια αργότερα (1981) να δεχτούν στους κόλπους τους χώρες φανερά πιο αδύναμες (και φαινομενικά πιο ασήμαντες) όπως την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία; Και άλλα 23 χρόνια αργότερα (2004) και συνολικά 52 χρόνια μετά, χώρες με πολύ ασθενείς και προβληματικές οικονομίες του πρώην ανατολικού μπλοκ, όπως η Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία και Σλοβενία; Και το κόλπο συνεχίστηκε με τις ακόμα πιο κατεστραμμένες οικονομίες της Βουλγαρίας, Ρουμανίας (2007) και της Κροατίας (2013).

Εδώ κάτι παίζει και έπρεπε όλοι να προβληματιστούμε σοβαρά. Το τι έπαιξε, το ζούμε σήμερα. Και ήταν αδύνατο να το προβλέψουμε τότε, όχι εμείς οι πολίτες, αλλά κι ο οποιοσδήποτε πολιτικός της εποχής εκείνης, όσο ικανός, χαρισματικός ή διορατικός κι αν ήταν. Η Ευρωπαϊκή ιδέα φάνταζε ως κατάκτηση το 1980, ως ένα πολιτικό κατόρθωμα στα μάτια των Ελλήνων και η ’’μαγκιά’’ πιστώθηκε στον Εθνάρχη Καραμανλή! Που να ‘ξερε…

Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν υπήρξε μία κοινή πολιτική των κρατών πόσο μάλλον ειλικρινής συνεργασία των λαών. Υπήρχαν πάντα προβλήματα και διαφωνίες, ακόμη και στις περιπτώσεις υπογραφής των Διεθνών Συνθηκών όπου υπερίσχυαν κάποιες χώρες έναντι άλλων. Για οικονομική δε συνεργασία ούτε λόγος. Σήμερα δε, διαπιστώνουμε (και αποδείχτηκε εκ του αποτελέσματος) ότι εξαιτίας της αναπόφευκτης οικονομικής ανισορροπίας μεταξύ των χωρών, οι ασθενέστερες οδηγήθηκαν σε εκμετάλλευση από τις ισχυρότερες. 

Επιπλέον, αποδείχτηκε ότι αυτό το οικοδόμημα δεν λειτουργεί δημοκρατικά και δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για τις ανάγκες των λαών του. Λειτουργεί προς όφελος των αγορών και εις βάρος των πολιτών, για τα συμφέροντα κάποιων μόνο χωρών κι όχι υπέρ του συνόλου. Τελευταία δε, εμφανίζει φασιστικές τάσεις και μεθόδους και ειδικότερα η Γερμανία να παρουσιάζεται ηγεμονικά, κατακτητικά και αποικιοκρατικά έναντι άλλων χωρών και ιδιαίτερα της δικής μας.

Πώς μπορεί μια τέτοια οικογένεια να ευημερήσει; Πώς γίνεται να είναι ισότιμα τα μέλη της; Πώς είναι δυνατόν να συνεργαστούν μεταξύ τους; Όπως έγραψα και στην αρχή, οι διαφορές ήταν περισσότερες από τις ομοιότητες. Και ήταν τόσο σημαντικές, που ήταν αναπόφευκτο –ίσως ακόμα και φυσιολογικό– να οδηγήσουν σε μεταξύ τους ρήξη. Η Ευρώπη δεν ήταν οι 50 πολιτείες της Αμερικής που δεν είχαν τίποτα να χωρίσουν και ενώθηκαν υπό την ίδια σκέπη. Η Ευρώπη είναι 50 διαφορετικοί λαοί, 50 ανεξάρτητες χώρες, από τις οποίες οι 28 προσπάθησαν να ενωθούν υπό την ίδια σκέπη. Ε δεν ήταν δυνατόν!

Ναι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν εξαρχής καταδικασμένη να αποτύχει. Δε ξέρω αν το γνώριζαν απ’ τη πρώτη στιγμή οι ιδρυτές της (εξαιρετικά απίθανο έως διαβολικό σενάριο) αλλά στη πορεία, όταν συνέβη το μοιραίο, ορέχτηκαν και λιγουρεύτηκαν αλλότριο πλούτο, γνωρίζοντας το τι μπορούσαν να κερδίσουν και επωφελούμενοι της αποτυχίας και δυστυχίας άλλων κρατών – μελών, την οδήγησαν στο σημερινό έκτρωμα. Μια Ευρώπη γεμάτη ανισότητες, με έναν πλούσιο βορρά κι έναν πάμπτωχο νότο. Από την Πορτογαλία μέχρι και την Κύπρο, παρεμβατικές πολιτικές στην εθνική κυριαρχία των λαών.

Συγκεκριμένα κι όσον αφορά τη χώρα μας, εξαιτίας των χρόνια ανίκανων διακυβερνήσεών της, αλλά και των πιο πρόσφατων τραγικά εσφαλμένων ενεργειών των ακόμα πιο ανίκανων κυβερνώντων της, εγκλωβίστηκε, κυριολεκτικά παγιδεύτηκε στα δίχτυα της Γερμανίας και γενικότερα της Τρόϊκας. Υπογράφοντας τους εξοντωτικούς όρους λιτότητας και υπερφορολόγησης των περίφημων μνημονίων, αφενός ισοπεδώθηκε ο ελληνικός λαός κι αφετέρου υποθηκεύτηκε τόσο η ακίνητη περιουσία της όσο και η ενέργεια, καθώς και ο φυσικός και ορυκτός πλούτος της. Και καθώς είναι δεδομένο ότι το υπέρογκο έως αφύσικα παράλογο χρέος των 420 δισεκατομμυρίων δεν πρόκειται να αποπληρωθεί στον αιώνα τον άπαντα, θεωρείται εξαιρετικά πιθανό κι αναμενόμενο να ακολουθήσουν ημέρες αποκάλυψης για τη χώρα μας. Το απεύχομαι ολόψυχα, αλλά δε βλέπω και ήπια ξεμπερδέματα.

Εν κατακλείδι κι ως είναι φυσικό, είναι θέμα χρόνου το πότε θα καταρρεύσει το οικοδόμημα της Ε.Ε. Ήδη οι λαοί των περισσότερων χωρών έχουν αρχίσει να ξεσηκώνονται και να αντιδρούν μαζικά. Υπό αυτές τις συνθήκες και καθώς τα θεμέλιά του οικοδομήματος τρίζουν από καιρό, δε θα μπορέσει να αντέξει για πολύ. Το χειρότερο βέβαια είναι ότι καταρρέοντας, θα κάνει τόσο εκκωφαντικό θόρυβο, που θα τον ακούσει όλος ο πλανήτης! 

Δεν ξέρω αν πρόκειται για την δύση της Δύσης, αλλά δεδομένου ότι στην εποχή μας οι οικονομίες των χωρών αλληλοσυνδέονται και αλληλοεπηρεάζονται, η καταρρέουσα οικονομία μιας ολόκληρης ηπείρου και μάλιστα ενός εκ των τριών ισχυρότερων νομισμάτων παγκοσμίως, όχι μόνο θα επηρεάσει και τις υπόλοιπες, αλλά ίσως να γίνει η αιτία για την κατάρρευση και του παγκόσμιου τραπεζοπιστωτικού και χρηματιστηριακού συστήματος...