Γράψε... λάθος! Ξενοφών Ζολώτας: μιλώντας στα αγγλικά με λέξεις ελληνικής προέλευσης (β΄ μέρος)

Γράφει ο Σπύρος Καρτσώνης

Χρόνια Πολλά!

Στο προηγούμενο σημείωμά μας είπαμε ότι ο αείμνηστος ακαδημαϊκός και πρώην πρωθυπουργός (της οικουμενικής κυβέρνησης) Ξενοφών Ζολώτας δύο φορές, το 1957 και το 1959, έκανε γλωσσική… επίδειξη όταν, σε συνόδους της Διεθνούς Τραπέζης Ανασυγκροτήσεως και Αναπτύξεως στην Ουάσινγκτον, μίλησε, ως διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος και διαχειριστής του Ελληνικού Δημοσίου Χρέους, στα αγγλικά, χρησιμοποιώντας όμως μόνο λέξεις με ελληνική προέλευση (εκτός από τις απαραίτητες συνδετικές της αγγλικής γλώσσας, δηλαδή άρθρα, προθέσεις, συνδέσμους και βοηθητικά ρήματα.).

Είδαμε μάλιστα τον πρώτο από τους δύο λόγους του. Σήμερα θα δούμε τον δεύτερο λόγο τού σοφού καθηγητή, ο οποίος λόγος είναι και μακροσκελέστερος (περιγράφει γλαφυρά τα προβλήματα που προκύπτουν από την ταυτόχρονη συνύπαρξη του πληθωρισμού και της οικονομικής ύφεσης):

  October 2, 1959

STATEMENT BY THE HON. XENOPHON ZOLOTAS,

GOVERNOR OF THE BANK OF GREECE AND

GOVERNOR OF THE FUNT FOR GREECE

AT THE CLOSING JOINT SESSION

KYRIE,

It is Zeus’ anathema on our epoch for the dynamism of our economies and the heresy of our economic methods and policies that we should agonize between the Scylla of numismatic plethora and the Charybdis of economic anaemia.

It is not my idiosyncrasy to be ironic or sarcastic but my diagnosis would be that politicians are rather cryptoplethorists.

Although they emphatically stigmatize numismatic plethora, they energize it through their tactics and practices.

Our policies should be based more on economic and less on political criteria.

Our gnomon has to be a metron between economic, strategic and philanthropic scopes. Political magic has always been antieconomic.

In an epoch characterized by monopolies, oligopolies, monopsonies, monopolistic antagonism and polymorphous inelasticities, our policies have to be more orthological. But this should not be metamorphosed into plethorophobia which in endemic among academic economists.

Numismatic symmetry should not hyper antagonize economic acme.

A greater harmonization between the practices of the economic and numismatic arhcons is basic.

Parallel to this, we have to synchronize and harmonize more and more our economic and numismatic policies panethnically.

These scopes are more practicable now, when the prognostics of the political and economic barometer are halcyonic.

The history of our didymous organizations in this sphere has been didactic and their gnostic practices will always be a tonic to the polyonymous and idiomorphous ethnical economies. The genesis of the programmed organization will dynamize these policies. Therefore, I sympathize, although not without criticism on one or two themes, with the apostles and the hierarchy of our organizations in their zeal to program orthodox economic and numismatic policies.

I apologize for having tyrannized you with my hellenic phraseology.

In my epilogue, I emphasize my eulogy to the philoxenous autochthons of this cosmopolitan metropolis and my encomium to you, Kyrie, and the stenographers.

                             2 Οκτωβρίου, 1959

ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝΤΙΜΟΤΑΤΟΥ ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ ΖΟΛΩΤΑ,

ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ

ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ

ΚΥΡΙΕ,

Είναι ανάθεμα του Δία στην εποχή μας για τον δυναμισμό των οικονομιών μας και η αιρετικότητα των οικονομικών μας μεθόδων και πολιτικής, ώστε θα πρέπει να αγωνιούμε ανάμεσα στη Σκύλλα του πληθωρισμού και τη Χάρυβδη της οικονομικής αναιμίας.

Δεν είναι στην ιδιοσυγκρασία μου να είμαι ειρωνικός και σαρκαστικός, αλλά η διάγνωσή μου θα ήταν ότι οι πολιτικοί είναι μάλλον κρυφοπληθωριστές.

Αν και στιγματίζουν έντονα τον πληθωρισμό, τον ενεργοποιούν διαμέσου των σχεδίων και μεθόδων που ακολουθούν.

Η πολιτική μας θα έπρεπε να βασίζεται περισσότερο σε οικονομικά και λιγότερο σε πολιτικά κριτήρια.

Ο γνώμονάς μας πρέπει να είναι ένα μέτρο μεταξύ οικονομικών, στρατηγικών και φιλανθρωπικών σκοπών. Η πολιτική μαγεία ήταν πάντα αντιοικονομική.

Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από μονοπώλια, ολιγοπώλια, μονοψώνια, μονοπολιστικό ανταγωνισμό και πολύμορφες ανελαστικότητες, οι τακτικές μας πρέπει να είναι πιο ορθολογικές. Αλλά αυτό δεν πρέπει να μεταμορφωθεί σε πληθωρισμοφοβία που είναι κάτι το φυσικό στους ακαδημαϊκούς κύκλους των οικονομολόγων.

Η νομισματική συμμετρία πρέπει να μην υπερανταγωνίζεται την οικονομική ακμή.

Μια μεγαλύτερη εναρμόνιση μεταξύ των οικονομικών πρακτικών και νομισματικών αρχόντων είναι βασική.

Παράλληλα με αυτό, πρέπει να συγχρονίσουμε και να εναρμονίσουμε όλο και περισσότερο τις οικονομικές και νομισματικές μας πολιτικές σε διεθνές επίπεδο.

Αυτοί οι σκοποί είναι πρακτικότεροι τώρα, που τα προγνωστικά του πολιτικοοικονομικού βαρόμετρου είναι ευνοϊκά.

Η ιστορία των δίδυμων οργανισμών μας μέσα σε αυτό το πλαίσιο ήταν διδακτική και οι γνωστικές πρακτικές θα είναι πάντα ένα τονωτικό στις πολυώνυμες και ιδιόμορφες εθνικές οικονομίες μας. Η γένεση της προγραμματισμένης οργάνωσης θα δυναμώσει αυτή την πολιτική. Συνεπώς, συμφωνώ, αν και όχι χωρίς αντίρρηση σε ένα ή δύο θέματα, με τους εκπροσώπους και την ιεραρχία των οργανισμών μας στο ζήλο τους να προγραμματίσουν ορθόδοξες οικονομικές και νομισματικές μεθόδους.

Ζητώ συγγνώμη που σας ταλαιπώρησα με την ελληνική μου φρασεολογία.

Στον επίλογό μου, θα ’θελα να τονίσω την ευχαριστία μου στους φιλόξενους αυτόχθονες αυτής της κοσμοπολίτικης μητρόπολης και το εγκώμιό μου σε εσάς, Κύριε, και στους στενογράφους.

Τελειώνοντας, πιστεύουμε ότι θα ήταν παράλειψή μας αν δεν αναφερόμασταν και στα εξής ενδιαφέροντα:

- Ο λόγος αυτός κυκλοφορεί ευρέως, μερικές φορές όμως τον συναντάμε με μία λέξη λιγότερη. Συγκεκριμένα στην πρώτη πρόταση, μετά το ρήμα agonize τον συναντάμε χωρίς τη λέξη between, η οποία φαίνεται ότι χάθηκε σε κάποια φάση της αντιγραφής, γι’ αυτό και η μετάφραση σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι ελαφρώς ακαταλαβίστικη.

- Για να βάλουμε τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις θα πρέπει να τονίσουμε ότι: οι λόγοι αυτοί του αείμνηστου καθηγητή όσο και να εντυπωσιάζουν δεν ήταν και πολύ κατανοητοί από οποιονδήποτε αγγλόφωνο ακροατή δεν γνώριζε ελληνικά. Και αυτό, κυρίως, γιατί πολλές λέξεις χρησιμοποιούνται με διαφορετική σημασία στους λόγους του καθηγητή απ’ ό,τι στα κανονικά αγγλικά.

- Στο Διαδίκτυο κυκλοφορεί και ένα ακόμη λόγος που αποδίδεται στον αείμνηστο καθηγητή, με τη διαφορά ότι αυτός είναι στη γαλλική γλώσσα, με λέξεις ελληνικής, και πάλι, προέλευσης.

- Το εγχείρημα του σοφού καθηγητή φαίνεται ότι μιμήθηκαν και άλλοι, σύμφωνα πάντα με αυτά που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Έτσι, αναφέρουμε χαρακτηριστικά τον καθηγητή ορθοπαιδικής (με -αι- κατά το λεξικό Μπαμπινιώτη και αυτό της Ακαδημίας Αθηνών) Παναγιώτη Σουκάκο (σε ομιλία του το 2001, στο 5^ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Ορθοπαιδικής, στη Ρόδο) και τον καρδιολόγο Νίκο Κούνη (σε ομιλία του το 1995, στη 10^η διεθνή συνάντηση Κλινικής Καρδιολογίας, στην Αθήνα).

- Υπάρχει και ένα διασκεδαστικό εγχείρημα, παρόμοιο με αυτό του Ξενοφώντα Ζολώτα, αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Καταδεικνύει ότι και η ελληνική γλώσσα έχει μπολιαστεί με πλήθος λέξεων που υπάρχουν σε κοινή χρήση και σε όλα τα λεξικά. Αντιγράφουμε από το Ειρωνικό Νεοελληνικό Λεξικό του Νίκου Δήμου:

Έλληνας (ο από 3.000 ετών): Ο τυπικός Ρωμιός είναι λεβέντης, μερακλής, τσίφτης, ασίκης, χουβαρντάς, ντόμπρος, μάγκας, βλάμης, μπεσαλής και καπάτσος. Καμιά φορά τεμπέλης, το ρίχνει στο χουζούρι και στο ραχάτι -μαχμουρλής, στο ντιβάνι, κοιτάει το ταβάνι. Του αρέσει ο παράς, το μπαξίσι, το κέφι και το γλέντι. Άμα τον πιάσει ο σεβντάς ή ο νταλγκάς για καμιά νταρντάνα, γίνεται νταής (μπελάς, ο γρουσούζης!) και άμα τον χτυπήσει ντέρτι και σεκλέτι, γίνεται μπεκρής και τον πονάει ο ντουνιάς.

Όπως επισημαίνει ο Νίκος Δήμου όλα τα ουσιαστικά και τα επίθετα του κειμένου είναι ξένα δάνεια: είκοσι πέντε τουρκικά, τρία αλβανικά, δύο ιταλικά και ένα σλαβικό (αξίζει πάντως να προσέξει κανείς τι εκπροσωπούν οι λέξεις ελληνικής προέλευσης του αείμνηστου καθηγητή και τι οι ανωτέρω ξένες λέξεις που ‘‘πολιτογραφήθηκαν’’ στο ελληνικό λεξιλόγιο).