Σαν σήμερα, στις 15 Ιανουαρίου 1940, Καλλιρρόη Σιγανού - Παρρέν

Αφιέρωμα από το Λύκειο Ελληνίδων Κιλκίς

Σαν σήμερα, στις 15 Ιανουαρίου 1940, άφησε την τελευταία της πνοή μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του ελληνικού φεμινισμού και η πρωτοπόρος του γυναικείου κινήματος στην Ελλάδα, Καλλιρόη Παρρέν. Η Παρρέν διεκδικεί παράλληλα και τον τίτλο της πρώτης Ελληνίδας δημοσιογράφου και εκδότριας, εκδίδοντας το 1888 την εβδομαδιαία εφημερίδα «Εφημερίς των Κυριών», με συντάκτες και παραλήπτες αποκλειστικά τις γυναίκες.

- Γεννημένη το 1861 στα Πλατάνια Αμαρίου στο Ρέθυμνο της Κρήτης, έφυγε έξι χρόνια μετά, το 1867, και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ο πατέρας της, Στυλιανός Σιγανός, ήταν πρόεδρος της Επιτροπής Κρητών Προσφύγων. Αφού πέρασε τα σχολικά της χρόνια στη Σχολή Σουρμελή στον Πειραιά και ύστερα στην γαλλική Σχολή Καλογραιών, αποφοίτησε τελικά το 1878 από το Αρσάκειο με βαθμό «άριστα». 

Αμέσως μετά την αποφοίτησή της, για δύο χρόνια έγινε διευθύντρια του παρθεναγωγείου της ελληνικής κοινότητας στην Οδησσό. Μόλις γύρισε στην Αθήνα παντρεύτηκε τον γαλλοαγγλικής καταγωγής δημοσιογράφο από την Κωνσταντινούπολη και ιδρυτή του Αθηναϊκού Πρακτορείου, Ιωάννη Παρρέν. 

-Η γνωριμία της με σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής και το πάθος της για ενημέρωση πάνω σε πνευματικά, πολιτικά και κοινωνικά θέματα, τη στιγμάτισε. «Παρακολουθούσα τας συζητήσεις των δημοσιογράφων και σιγά σιγά εξύπνησε μέσα μου και πάλιν ο πόθος να γράψω, όπως αυτοί, όχι μόνον για τον εαυτόν μου αλλά και για τους άλλους», δήλωσε κάποτε.

- Στις 8 Μαρτίου 1887 αποφάσισε να εκδώσει την εβδομαδιαία εφημερίδα «Εφημερίς των Κυριών», η οποία αποτελούσε το πρώτο γυναικείο έντυπο στην ελληνική επικράτεια και την καθιέρωσε ως την πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφο και εκδότρια. Η πρώτη γυναικεία εφημερίδα γνώρισε τη μεγάλη ανταπόκριση του κόσμου, φτάνοντας τα 5.000 αντίτυπα, εντός και εκτός Ελλάδος, το 1892, ενώ πρωτοστάτησε σε κινήματα υπέρ των γυναικών, με αποκορύφωμα την υποβολή στην κυβέρνηση Τρικούπη 2.850 υπογραφών γυναικών υπέρ της γυναικείας εκπαίδευσης, αλλά και σε εθνικό επίπεδο, με συμμετοχή στη διεθνή εκστρατεία για τον πόλεμο του 1897. 

Η κυκλοφορία της εφημερίδας, η οποία κυκλοφορούσε δύο φορές το μήνα, συνεχίστηκε χωρίς διακοπή για 31 χρόνια, μέχρι την απότομη διακοπή της το Νοέμβριο του 1917, λόγω των πολιτικών συνθηκών που επικρατούσαν στο ελληνικό προσκήνιο.
- Η ίδια η Καλλιρόη Παρρέν εξορίστηκε στην Ύδρα από τον Μάρτιο του 1917 μέχρι τον Νοέμβριο του 1918 «διά τας πολιτικάς πεποιθήσεις της». 

Η πολυγραφότατη Καλλιρρόη Παρρέν άφησε πίσω της, ως κληρονομιά, ένα πλούσιο συγγραφικό έργο, με σημαντικότερα έργα της την «Ιστορία της γυναικός» χωρισμένη σε τρεις τόμους, «Η χειραφετημένη» που δημοσιεύτηκε το1900 και αργότερα μεταφράστηκε και παρουσιάστηκε στα γαλλικά στη «Journal de débats» το 1907, «Το νέον συμβόλαιον» (1902), το οποίο δημοσιεύθηκε και στα γαλλικά στη «Revue littéraire» και τέλος, το τρίπρακτο δράμα «Η νέα γυναίκα», το οποίο παίχτηκε από τη Μαρίκα Κοτοπούλη το 1907. Το φεμινιστικό έργο της, όμως, δεν τελειώνει στις σελίδες κάποιων βιβλίων. 

- Συμμετείχε ενεργά σε διεθνή γυναικεία συνέδρια ανά τον κόσμο και διακήρυττε την ανάγκη εξασφάλισης παιδείας και εργασίας για τις γυναίκες, ως βασικές προϋποθέσεις για την πνευματική και πολιτική τους ισοτιμία και χειραφέτηση. Ακόμη, ίδρυσε τη «Σχολή της Κυριακής των Απόρων Γυναικών και Κορασίων» (1890), το «Άσυλον της Αγίας Αικατερίνης»(1895), το «Άσυλον των Ανιάτων» (1896), στην προεδρία του οποίου παρέμεινε πολλά χρόνια, και τον «Πατριωτικό Σύνδεσμο», την «Ένωσιν υπέρ της Χειραφετήσεως των Γυναικών», ενώ το 1896, ως επακόλουθο του συνεδρίου στο Παρίσι, σχηματίσθηκε υπό τη γενική προεδρία της Παρρέν, η «Ένωσις των Ελληνίδων». 

- Το πάθος της, τέλος, για την αναγέννηση και διατήρηση των ελληνικών εθίμων και παραδόσεων, την οδήγησε το 1911 στη δημιουργία του «Λυκείου των Ελληνίδων», το οποίο ξεκίνησε κατά την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, την καταγραφή, διδασκαλία και παρουσίαση παραδοσιακών χορών, ενώ η δράση του είναι γνωστή μέχρι και σήμερα, αριθμώντας σε Ελλάδα και εξωτερικό 15.000 μέλη. Φέτος, το Λύκειο των Ελληνίδων κλείνει 104 χρόνια ενεργούς δράσης. 

- Η Καλλιρρόη Παρρέν έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κατοχύρωση του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαιστις γυναίκες. Η πρώτη της προσπάθεια έγινε το 1895, όταν απευθύνθηκε στον τότε πρωθυπουργό Χ. Τρικούπη, ζητώντας την κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών. Αργότερα, το 1921 διοργάνωσε το δεύτερο γυναικείο συνέδριο στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να πείσει τον τότε πρωθυπουργό Δ. Γούναρη να τοποθετηθεί προσωπικά υπέρ την χορήγησης ψήφου.

 Η κατοχύρωση του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες άργησε πολύ να χορηγηθεί και η Καλλιρόη Παρρέν είχε τη ατυχία να μην δει ποτέ το όνειρό της για τη γυναικεία χειραφέτηση να γίνεται πραγματικότητα στην πολιτική σκηνή της χώρας. 

- Στις 15 Ιανουαρίου 1940, η σπουδαία αυτή αγωνίστρια του γυναικείου κινήματος έφυγε από τη ζωή, αφού υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο, έχοντας πριν τιμηθεί με το «Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Γεωργίου Β’». Το έργο της αναγνωρίστηκε από την Ακαδημία Αθηνών και το Δήμο Αθηναίων, ο οποίος θέλησε να αποδώσει φόρο τιμής στη μνήμη της, τοποθετώντας το 1992 προτομή της στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. 

- Η Καλλιρρόη Παρρέν φαίνεται να έφυγε πλήρης και ευτυχισμένη από τη μέχρι τώρα αγωνιστική της πορεία, ενώ πριν το θάνατό της είχε δηλώσει: «Είμαι ευτυχής και ήσυχη πλέον μπορώ να αναπαυθώ, εφ’ όσον αισθάνομαι ότι αφήνω μίαν ανθηράν βλάστησιν της σποράς, την οποίαν εμείς, αι ολίγαι πρωτοπόροι, εσπείραμεν εις την τότε άγονον και πετρώδη γην και είμαι βεβαία ότι από σας, καλαί μου συνεργάτιδες, θα δημιουργηθή η τελεία γυναίκα της αύριον».

* Από το βιβλίο «Καλλιρρόη Παρρέν – Η ζωή και το έργο της» της κ. Αναστασοπούλου Μαρίας, παραθέτουμε ορισμένα σημαντικά αποσπάσματα που θεωρούμε ότι είναι άξια αναφοράς:

{…Μέσα σε όλα της τα προσόντα, η Παρρέν ήταν άριστη και στις δημόσιες σχέσεις. Το νεοσύστατο Λύκειο των Ελληνίδων, το οποίο η Παρρέν προωθούσε σαν παράγοντα «αναμορφώσεως και αναγεννήσεως του έθνους και της φυλής», είχε μόλις συμπληρώσει τον πρώτο χρόνο των εργασιών του. Έπρεπε να το γνωρίσει όλη η Ελλάδα.

…Την επομένη οι εφημερίδες εξυμνούσαν τις επιτεύξεις του Λυκείου και αποθέωναν τις γυναίκες του. Η εφημερίδαΑκρόπολις ρωτούσε: «Μήπως είναι ανάγκη να φοιτήσουν οι κύριοι υπουργοί μετά του κυρίου Προέδρου των εις το Λύκειον των Ελληνίδων;Ειλικρινώς, νομίζομεν ότι ναι. Δεν επιστεύαμεν εις τα μάτια μας. Αι γυναίκες αυταί κάμνουν ιστορίαν.Κάμνουν αναγέννησιν. Ενισχύουν τον εθνικόν βίον. Τις πολιτικός δύναται να καυχηθή δι’ ένα κόκκον από όλα αυτά;» Και η εφημερίδα Πατρίς πληροφορούσε: «Ο κ. Βενιζέλος απερχόμενος εξέφρασε και πάλιν τον θαυμασμόν του, προσθέσας ότι ελπίζει εντός ολίγου να ίδη τους χορούς μεταπηδώντας από τα θέατρα εις τας αιθούσας, διεβεβαίωσε δε το Προεδρείον του Λυκείου, ότι η κυβέρνησις θα εισαγάγη ως υποχρεωτικήν την διδασκαλίαν των Ελληνικών χορών εις τα Παρθεναγωγεία».

…Η Παρρέν ήξερε να «κάμνη ιστορίαν». Η παρουσία του πρωθυπουργού και ο θαυμασμός και τα συγχαρητήριά του για τη δράση του Λυκείου, ήταν μια «εγγύησις στήριξης και ενθάρρυνσης» στο έργο των κυριών.

…Ο Ξενόπουλος επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η απόστολος της γυναικείας χειραφέτησης δεν είναι μόνο «συνετή» και «μετρημένη», αλλά πάνω απ’ όλα είναι η γυναίκα με τις παραδοσιακές αρετές, μια γυναίκα δηλαδή, που δεν αμφισβητούσε, και επομένως δεν απειλούσε, την κυριότητα του άνδρα και τον θεσμό της οικογένειας.

…Η «συνετή» και «μετρημένη» Παρρέν, γνωρίζοντας ότι το βλέμμα όλων ήταν στραμμένο επάνω της, φρόντιζε, ώστε η συμπεριφορά της να αποτελεί πρότυπο της «νέας γυναίκας,», την οποία διεκήρυσσε. Ήταν πάντοτε καλοντυμένη.

…Στην ΄Χειραφετημένη΄, η Παρρέν δημιουργεί την Μαρία σαν ολοκληρωμένο, πολύπλευρο άτομο. Η γοητεία της Μαρίας ήταν μάλλον αποτέλεσμα της δυνατής της προσωπικότητας παρά της ομορφιάς της. Το δραστήριο καιενεργητικό του χαρακτήρα της· η δυνατή θέληση, η οποία ζωγραφιζόταν έντονα στο βλέμμα της, την ομιλία και την συμπεριφορά της, ήταν η πηγή της γοητείας της. Η «νέα γυναίκα» της Παρρέν είναι μια «μάγισσα», η οποία μαγεύει με τηνγοητεία της προσωπικότητάς της. Είναι η γυναίκα, η οποία είναι ένα φως, το οποίον διασκεδάζει τα σκότη. Είναι η γυναίκα που ενσαρκώνει την αλήθειαν και την αρετήν}.

Κάποιες ενδιαφέρουσες πληροφορίες:

* Πριν το θάνατό της είχε δηλώσει: «Είμαι ευτυχής και ήσυχη πλέον μπορώ να αναπαυθώ, εφ’ όσον αισθάνομαι ότι αφήνω μίαν ανθηράν βλάστησιν της σποράς, την οποίαν εμείς, αι ολίγαι πρωτοπόροι, εσπείραμεν εις την τότε άγονον και πετρώδη γην και είμαι βεβαία ότι από σας, καλαί μου συνεργάτιδες, θα δημιουργηθή η τελεία γυναίκα της αύριον».

* Η "Εφημερίδα των Κυριών" έκανε πάταγο στην Αθήνα της εποχής. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε σε 3.000 αντίτυπα που έγιναν ανάρπαστα, και ανατυπώθηκε σε 7.000 που πουλήθηκαν την ίδια μέρα, σε μια Αθήνα με 65.000 κατοίκους, από τους οποίους πολλοί ήταν αναλφάβητοι.

* Τα σχόλια ήταν αρχικά αρνητικά:

Ο διευθυντής της εφημερίδας ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ απείλησε: "Θα την συντρίψω διότι μαστροπεύει τας γυναίκας. Έχω και μάννα και αδελφήν άγαμον".

Ο διευθυντής της εφημερίδας ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ ήταν πιο απαξιωτικός: "Αι γυναίκες είναι πετεινόμυαλαι και ελαφραί. Δεν αξίζει τον κόπον να ασχοληθώμεν".

* Παράλληλα ο Κωστής Παλαμάς ενθουσιάστηκε διαβάζοντας την εφημερίδα της Παρρέν, και της αφιέρωσε το ποίημα:

"Χαίρε γυναίκα της Αθήνας, Μαρία, Ελένη, Εύα.

Να η ώρα σου. Τα ωραία σου φτερά δοκίμασε και ανέβα
και καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβα
προς τη μελλούμενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβα
και ετοίμασε τη νέα ζωή, μιας νέας χαράς υφάντρα
και ύστερα αγκάλιασε, ύψωσε και φέρε εκεί τον άντρα".

* Έχει πει: "Το μεγαλείο της Πατρίδας έγκειται στο μεγαλείο των θυγατέρων της".