Act Business Center

Act Business Center

Κυριακή 31 Μαρτίου 2019

Οι χαιρετισμοί της Παναγία μας ή άλλως ο Ακάθιστος Ύμνος


Γράφει ο Ευάγγελος Μαυρογόνατος
Με την Καθαρά Δευτέρα 11 Μαρτίου 2019, μπήκαμε στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Περίοδος Νηστείας και περίοδος των Χαιρετισμών. Εκατομμύρια πιστοί σε όλο τον κόσμο θα κατακλύσουν τις Παρασκευές τις Εκκλησίες για να δηλώσουν την αγάπη τους στην Παναγία και να αποδώσουν τιμές στο Πρόσωπό της. Τι είναι όμως οι Χαιρετισμοί; 

Οι Χαιρετισμοί στην Παναγία είναι ο Ακάθιστος Ύμνος. Ένα από τα πιο σπουδαία και σημαντικά κείμενα, το οποίο χαρακτηρίζεται ως αριστούργημα της Βυζαντινής υμνογραφίας.

Από τεχνικής πλευράς ο Ακάθιστος Ύμνος είναι ένα Κοντάκιο (εισαγωγή, προοίμιο του εκκλησιαστικού ύμνου που ακολουθεί). Ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται σε ήχο πλάγιο δεύτερο, τμηματικά κάθε Παρασκευή στις τέσσερις πρώτες εβδομάδες της Μ. Σαρακοστής (6 οίκοι με απόδειπνο - Χαιρετισμοί), ενώ την Παρασκευή της πέμπτης εβδομάδας ψάλλεται ολόκληρος ο Ύμνος (και οι 24 οίκοι). 

Ως «οίκοι» χαρακτηρίζονται όλα τα τροπάρια ενός ύμνου, που ακολουθούν το πρώτο τροπάριο το οποίο λέγεται «προοίμιο ή κοντάκιο» (Τη Υπερμάχω). Σε έναν ύμνο, λοιπόν έχουμε το πρώτο τροπάριο δηλαδή το «προοίμιο» και όλα τα άλλα που ακολουθούν είναι οι «οίκοι».

Το προοίμιο του Ακάθιστου Ύμνου είναι το γνωστό τροπάριο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ», ο εθνικός ύμνος του Βυζαντίου κατά τον Στρατή Μυριβήλη.
Ο Ακάθιστος Ύμνος έχει αλφαβητική ακροστιχίδα, δηλαδή κάθε οίκος από τους 24, αρχίζει με ένα γράμμα της αλφαβήτου και μάλιστα κατά αλφαβητική σειρά. 

Ο πρώτος οίκος αρχίζει με Α, ο δεύτερος με Β, ο τρίτος με Γ και ούτω καθεξής. Επίσης ο κάθε οίκος φέρνει ένα εφύμνιο, δηλαδή μία τελευταία φράση που επαναλαμβάνουν οι πιστοί. Έτσι οι οίκοι που έχουν περιττό αριθμό, δηλαδή ο πρώτος, τρίτος, πέμπτος κλπ, αναφέρονται στη Θεοτόκο και έχουν εφύμνιο το "Χαίρε νύμφη ανύμφευτε" ενώ οι οίκοι που έχουν άρτιο αριθμό, δηλαδή ο δεύτερος, τέταρτος, έκτος κλπ. αναφέρονται στο Θεό και ως εφύμνιο έχουν το "Αλληλούια" που σημαίνει "Αινείται το Θεό".

Στους 72 συνολικά στίχους του ύμνου συναντάμε 144 φορές το χαιρετισμό «χαίρε» στην Παναγία όπως "χαίρε του πεσόντος Αδάμ η ανάκλησις, χαίρε των δακρύων της Εύας η λύτρωσις". Από τη λέξη «χαίρε» ονομάστηκαν και Χαιρετισμοί. προς το περιεχόμενο ο Ακάθιστος Ύμνος διακρίνεται σε δύο ενότητες:

Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει τους «οίκους» από Α έως και Μ, και αποτελούν το ιστορικό τμήμα δηλαδή τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, την σύλληψη του Χριστού από την Παναγία, την επίσκεψη της Θεοτόκου στην Ελισάβετ, την ανησυχία Ιωσήφ, την επίσκεψη των ποιμένων και των μάγων στο νεογέννητο Χριστό, την επιστροφή Μάγων, την φυγή στην Αίγυπτο, την Υπαπαντή).

Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τους «οίκους» από Ν έως Ω, οι οποίοι αποτελούν το δογματικό-θεολογικό τμήμα (άσπορος σύλληψη, θεότης και ανθρωπότης του Χριστού, σωτηρία του ανθρώπινου γένους με τη θυσία του Ιησού, θέωση των ανθρώπων, θεομητορικής αξίας της Θεοτόκου κ.ά.) χωρίς όμως να λείπουν από κάθε ενότητα και στοιχεία της άλλης.

Πηγές του ύμνου είναι η Αγία Γραφή και τα γραπτά των Πατέρων της Εκκλησίας. Γιατί ονομάζεται Ακάθιστος Ύμνος.

Σύμφωνα με το Συναξαριστή ή Συναξάρι ο Ακάθιστος Ύμνος εψάλει το καλοκαίρι του 626. Την εποχή εκείνη ο αυτοκράτορας Ηράκλειος βρισκόταν σε εκστρατεία στο εσωτερικό της Ασίας. Την απουσία του αυτοκράτορα εκμεταλλεύτηκαν οι Πέρσες και οι Άβαροι οι οποίοι πολιόρκησαν το Βυζάντιο. 

Ο φρούραρχος Βώνος και ο Πατριάρχης Σέργιος εμψύχωναν το λαό που ετοιμαζόταν να πολεμήσει τις πολεμικές μηχανές των Περσών και των Αβαρών, χωρίς να έχει πολλές ελπίδες για νίκη. Ο Πατριάρχης Σέργιος κρατώντας την εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών, περιδιάβαινε τα τείχη από άκρη σε άκρη για να δώσει θάρρος και ελπίδα. 

Την ημέρα που οι εχθροί της Πόλης ετοίμαζαν τη μεγάλη τους επίθεση και καθώς ο Πατριάρχης Σέργιος, κρατώντας την εικόνα της Παναγίας προσπαθούσε να εμψυχώσει το λαό, ένας μεγάλος ανεμοστρόβιλος προξένησε ανεπανόρθωτες ζημίες σε μεγάλο μέρος της ναυτικής δύναμης των εχθρών αναγκάζοντάς τους να αλλάξουν σχέδια και να λύσουν την πολιορκία.

Βλέποντας ο λαός το θαύμα αυτό και θέλοντας να ευχαριστήσει την Παναγία συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών όπου όλοι οι πιστοί, όρθιοι, έψαλλαν, ως δοξολογία και ευχαριστία για την σωτηρία της Πόλης, τον Ύμνο προς την Παναγία, ο οποίος αργότερα θα ονομαστεί Ακάθιστος διότι «ορθοστάδην τότε πας ο λαός κατά την νύκτα εκείνην τον ύμνον τη του Λόγου Μητρί έμελψαν και ότι πάσι τοις άλλοις οίκοις καθήσθαι εξ έθους έχοντες, εν τοις παρούσι της θεομήτορος όρθοὶ πάντες ακροώμεθα» Σε ποια περίοδο ψάλλεται
Ο Ακάθιστος Ύμνος, όπως προαναφέρθηκε, εψάλει το καλοκαίρι του 626 μετά από την σωτηρία της Πόλης (8 Αυγούστου).

Σύμφωνα με θεολόγους ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται παρ΄όλα αυτά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή (και όχι τον 15Άυγουστο) για να συνοδεύσει την γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. 

Η μεγάλη γιορτή του Ευαγγελισμού, επειδή βρίσκεται ημερολογιακά μέσα σε περίοδο Νηστείας, στερείται προεόρτιων και μεθεόρτιων.

 Ο Ακάθιστος Ύμνος, λοιπόν, έρχεται να συνοδέψει την γιορτή του Ευαγγελισμού και να καλύψει το κενό που δημιουργείται λόγω της περιόδου της Νηστείας, όσον αφορά τα προεόρτια και μεθεόρτια. Και επειδή ο εορτασμός χαρμόσυνων γεγονότων, κατά την περίοδο Νηστείας, επιτρέπεται μόνο το Σάββατο και την Κυριακή, η ψαλμωδία του Ακάθιστου ψάλλεται κατά τα απόδειπνα των Παρασκευών τα οποία λειτουργικά ανήκουν στην ημέρα του Σαββάτου.

ΚΟΝΤΑΚΙΟ (προοίμιο)
“Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια, ως λυτρωθείσα των δεινών, ευχαριστήρια, αναγράφω σοι η Πόλις σου, Θεοτόκε, αλλ' ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον, εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον ίνα κράζω σοι, Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε”.

Μετάφραση:
“Σ’ Εσένα Θεοτόκε, την Υπέρμαχο Στρατηγό, μ’ ευγνωμοσύνη η Πόλη σου αποδίδει τη νίκη. Και σου αναπέμπει θερμές ευχαριστίες, επειδή (με τη δική σου επέμβαση) λυτρωθήκαμε απ’ τις συμφορές. Εσύ όμως που η δύναμή σου είναι ακατανίκητη, ελευθέρωσε κι εμένα από κάθε είδους κινδύνους, για να σου αναφωνώ: Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε”.

Εύχομαι καλή Τεσσαρακοστή

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.

Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.

Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.